آئین بزرگداشت فقیه الاقتصاد سید عباس موسویان 

مراسم  بزرگداشت فقیه الافتصاد سید عباس موسویان از اندیشمندان بانکداری اسلامی با حضور آیت الله علی اکبر رشاد،آیت الله سید هاشم حسینی بوشهری و حجت الاسلام دکتر حسن آقانظری در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی قم برگزار شد.

در ابتدای این مراسم حجت‌الاسلام احمدعلی یوسفی در بیاناتی اظهار داشتند: در همایش نکوداشت فقیه الاقتصاد استاد موسویان مقالات نگارش شده با همت اساتید و شاگردان درباره دیدگاه ایشان در سه حوزه روش استاد موسویان، مباحث اقتصادی، فقه اقتصادی، فقه پولی و بانکی و بخشی نیز در نقد ایشان تالیف شد که پس از ارزیابی 16 مقاله برتر در مجموعه مقالات گردآوری شده است، جلساتی نیز جهت بررسی و تامل در آثار و نقد و دفاع از دیدگاه ایشان صورت گرفت و خروجی‌های خوبی داشت.

او افزود: استاد موسویان شاگردان خوبی تربیت کرد که برخی از آن‌ها اساتید فقهی_اقتصادی هستند. ایشان همچنین نزدیک 25 الله سال مجاهدانه مباحث فقهی و اقتصادی را دنبال کردند اما مرحله‌ای که استاد موسویان آن‌را دنبال می‌کرد مرحله گذار بود که ایشان تاکید داشت شما برخلاف ما باید براساس مبانی فقه و سایر معارف به تاسیس نهاد‌های اقتصادی بپردازید.

درادامه این همایش آیت‌الله حسینی‌بوشهری رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان احادیثی در لزوم فراگیری و شناخت که فقه یکی از راه‌های شناخت است اظهار داشتند: انسان‌ها اهداف متفاوتی دارند اما همگی یک وجه اشتراک دارند که آن هم میل به پیشرفت است، آنچه تفاوت دارد راه دستیابی به‌پیشرفت است.

او افزود: روانشناسان معتقدند از هر صد نفر انسانی که اهدافی را برای خود بر می‌گزینند فقط 8 درصد از این افراد به اهداف تعیین شده خود می‌رسند و مابقی در میانه راه هدف خود را رها می‌کنند و تغییر مسیر می‌دهند گرچه در صحت این ارقام تردید وجود دارد. اما فارغ از اعداد و ارقام بسیاری از افراد در میانه راه هدف خود را رها می‌کنند.

ایشان در ادامه به این نکته اشاره نمودند که در رسیدن به هدف ابتدا باید همه جوانب آن را روشن کرد. یعنی فرد بداند دنبال چه چیزی است؟ باید بداند راه‌های رسیدن به هدف چیست؟ آیا این هدف مناسب با شرایط و روحیات آن فرد هست یا خیر؟ چه چیزی در راه رسیدن به هدف به فرد کمک می‌کند؟ آیا فرد در آینده به آن هدف متعهد هست یا خیر و در نهایت خروجی این هدف چه خواهد بود، اگر به این عوامل دقت کند هدف بی‌نقص و مفید خواهد بود.

ایشان به بیانی از حضرت علی علیه‌السلام پرداختند که حضرت می‌فرماید: علم به دست نمی‌آید مگر با پنج عنصر که شامل داشتن روحیه پرسشگری برای هدف، تقلید نکردن، پرکار بودن، تذهیب نفس، زانوزدن دربرابر بزرگان اهل فن برای آموختن و آموزش دادن در آینده بیاموزاند و در انتها رنگ الهی و اخلاص داشتن برای رسیدن به هدف.

ایشان در مورد شخصیت مرحوم حجت‌الاسلام موسویان افزود: استاد موسویان مسیر را به خوبی شناخت. از مسیر طلبگی به خوبی بهره برد و نگاهش به سمت مسئله‌ای رفت که هم نیاز روزانه مردم یعنی اقتصاد بود و هم با نظام جمهوری اسلامی ارتباط تنگاتنگ داشت.

وی با بیان اهمیت نقد آثار ادامه داد: بررسی و نقد نظرات به شناخت دقیق‌تر و بالنده ترشدن آن اندیشه کمک شایانی می‌کند. استاد موسویان وضعیت موجود و وضعیت مطلوب را شناخته بود و به دنبال ایجاد پلی میان این شرایط بر اساس فتوای فقها بود و معتقد بود که ما نیازمند کار تأسیسی در تمامی عرصه‌ها ازجمله در زمینه فقه و اقتصاد، روانشناسی و مدیریت هستیم که پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه بستر مناسبی برای این امر در کنار سایر حوزه‌ها و مؤسسات فعال در این زمینه است.

در ادامه این برنامه  آیت‌الله علی اکبر رشاد در بیاناتی اظهار داشت: هر گروه و حوزه‌ای که تاسیس می‌شود مانند حوزه اقتصاد، تاریخ، فلسفه کلام و دیگر حوزه‌ها باید ساختار معرفتی و ماهیاتی آن بر اساس نیاز جامعه و کشور مشخص شود.

او افزود: بانکداری زمینه مورد علاقه و تخصص استاد موسویان بود و بر روی آن متمرکز داشت او موفق به تربیت چهره‌های برجسته‌ای شدند، ایشان بر تمرکز در یک حوزه معین، پرهیز از پراکنده کاری و اولویت بندی حوزه‌ها مهم تاکید داشتند.

وی چنین ادامه داد که حدود 220 حوزه در ساختار پژوهشگاه وجود دارد که باید این حوزه‌ها اولویت گذاری شود، که این روش پخته و آزموده‌ای بوده و حتی مورد توجه وزارت علوم برای استفاده در دانشگاه‌های علوم انسانی قرار گرفته است که این روش بر تمرکز و تشخیص اولویت تاکید دارد.

آیت‌الله علی اکبر رشاد گفت: ایران امروز دوره بی‌نظیری در تولید معرفت در جهان محسوب می‌شود که گرچه در حال حاضر به درستی درک نمی‌شود اما طی سالیان آینده به خوبی این جریان و دوره معرفتی شناخته خواهد شد، حوزه‌های ما در حال حاضر دوران بالندگی خود را طی می‌کنند.

او افزود: درک اینکه ما در کجای تاریخ و در چه نقطه‌ای ایستادیم اهمیت فراوانی دارد، ما در حوزه فقه و فلسفه و فقه های مضاف مانند فقه الاقتصاد اتفاقات بزرگی را رقم زدیم. اما در موضوعات جدید مانند فقه فضای مجازی، زیست فن‌آوری و دیگر مسائل که ادبیات فقهی در هیچ جای جهان ندارد چند مشکل وجود دارد. یکی اینکه نقشه راه ندارند و دیگری پراکنده‌اند و ادله و قاعد فقهی ندارند.

وی ادامه داد: تقریبا می‌توان گفت 60 درصد از قواعد فقهی ما در واقع فقه نیست. برخی از آن‌ها قواعد عقلی، الفاظ و قواعد عربی هستند که به اشتباه فقهی نامیده می‌شوند.

آیت الله رشاد اظهار داشت: ما نیازمند تولید قواعدالفقه وتبدیل آن به دانش بر اساس ساختارهای جدید هستیم همچنین باید قواعدالفقه را به متن درسی در حوزه‌ها تبدیل کنیم.

در ادامه همایش حجت الاسلام حسن آقا نظری گفت: ایشان اولین کسی بود که در ایران ادبیات اقتصاد اسلامی را در قالب فصلنامه اقتصاد اسلامی مطرح کرد و بیش از74شماره از این فصلنامه در حوزه اقتصاد اسلامی منتشرکرد.

وی بیان کرد: پول از دو راه در اقتصاد جریان پیدا می‌کند؛ یکی پول و دیگری وام. پول بیشتر در تولید، توزیع درآمد و مصرف خانوارها تاثیر مستقیم دارد و جریان دیگر نیز پول، تولید کالا و ثروت و سود سرمایه است که در توزیع درآمد و تولید کشور تاثیردارد و در این بین بانک‌ها وظیفه تخصیص و توزیع منابع را برعهده دارند.

یک بخش هم مربوط به قرادادها است. درکنار آن یک سازمان داریم که این قراردادها را عملیاتی می‌کند. وقتی که می‌خواهند قراردادهای فقهی را وارد سازمان کنند از آنجایی که قواعد کار این سازمان با قوانین و قواعد فقهی سازگاری ندارد دچار مشکل می شود و اجرا دچار مشکل می شود. یعنی گاهی سازمان را داریم اما زمانی که می خواهیم شریعت را وارد آن کنیم، شریعت دستکاری می‌شود و درنهایت فقط اسمی از آن می‌ماند. اما زمانی که بنا را بر این بگذاریم که این قاعده شریعی را داریم و براساس آن سازمان طراحی کنیم، سازمان متناسب با شریعت، دچار مشکل نمی شود.

او افزود: مشکل اساسی بانکداری ایران این است که کار تحقیقاتی در رابطه با سازمان بسیار کم صورت گرفته، احکام هست اما مطالعات اجرایی کم است.

در انتهای این همایش از کتاب مجموعه مقالات همایش سید عباس موسویان رونمایی شد و از مقام شامخ ایشان و  خانواده‌شان قدردانی شد.