از بایسته‌های جهاد تبیین در فرهنگ تا شاخصه‌های دینداری در جامعه امروز

به گزارش «فکرت؛ رسانه اندیشه و آگاهی»، در آستانه‌ی ایام‌الله دهه مبارک فجر، نیم نگاهی انداخته‌ایم به مهم‌ترین تولیدات و مطالب انتشار یافته در خبرگزاری‌های اصلی کشور در حوزه فرهنگ و اندیشه و ماحصل این تلاش را با شما مخاطبان عزیز و فرهیخته در این مجال به اشتراک گذاشته‌ایم، به اُمید آن که مقبول نگاه پر مهرتان اُفتد.

خبرگزاری تسنیم

با توجه به این که یکی از مباحث قابل توجه در سال های اخیر ناظر به تلاش رسانه های معاند و ضدانقلاب برای تطهیر رژیم پهلوی بوده، خبرگزاری تسنیم به انتشار خبر چاپ کتاب «پهلوی سوم» نوشته حسن بشیر و کاظم مؤذن پرداخته که نویسندگان در این اثر خواندنی، موضوع تحریف تاریخ انقلاب و تطهیر رژیم پهلوی از سوی شبکه‌های ماهواره‌ای را مورد بررسی قرار داده و به شبهات در این زمینه پاسخ داده‌اند.

آن‌ها در این کتاب فارغ از نگاه ایدئولوژیک به مخاطب نشان داده‌اند که چگونه شبکه‌های ماهواره‌ای پیام را به اشکال مختلف تصویرگری می‌کنند؟ شیوه‌های مختلف برجسته سازی و چارچوب بندی محتوای رسانه‌ای آنان چگونه است و این که شیوه‌های اقناع و متقاعد سازی، ابهام سازی، روش‌های اغفال و دورسازی مخاطب از واقعیت به چه نحوی است؟

این خبرگزاری همچنین صحبت‌های اخیر حجت‌الاسلام دکتر سعیدرضا عاملی، دبیر سابق شورای عالی انقلاب فرهنگی در نشست تخصصی «معنا و مبنای سرمایه اجتماعی» را مورد توجه قرار داده که این چهره حوزوی- دانشگاهی در آن با اشاره به پیوند سرمایه اجتماعی با سرمایه ایمان گفته است: سرمایه اجتماعی در زیست‌بوم ایران اهمیت دارد و ما سرمایه اجتماعی را‌ به معنایی که بوردیو طرح کرده است نباید ببینیم.

وی همچنین افزوده است: ما در شاخص‌گذاری سواد مجازی کاری را کردیم که شاید این مدل بتواند جریان بیابد. ما آنجا یک شاخص عمومی در سواد مجازی با دنیا استخراج کردیم که شامل سواد حقوقی، سواد تحلیلی و… است. از سوی دیگر شاخص‌های اختصاصی داریم که مرتبط با بومرنگ ما است و ما به‌عنوان یک مسلمان در این باره قوانین و مقرراتی داریم. یک حوزه سواد تخصصی هم است که شامل سواد مهندسی مرتبط با فضای مجازی، سواد سایبرنتیک مرتبط با پزشکی و… است.  در سرمایه اجتماعی ما گریزی نداریم جز اینکه هم به‌سوی اشتراکاتمان با شاخص‌های جهانی برویم و هم شاخص‌های اختصاصی تدوین کنیم.

وی ضمن ابراز تأسف از این که وضعیت میانگین شاخص سرمایه اجتماعی در سال‌های اخیر، سیر نزولی داشته است، بیان داشت: جامعه ایران دو مشخصه دارد که اگر به این دو توجه نکنیم، نمی‌توانیم مفهوم سرمایه اجتماعی را بومی کنیم؛ نخستین شاخصه، دینداری است که در ایران ریشه عمیق دارد. ما به‌عنوان کشوری که آرزوی جامعه اسلامی داریم، نگران دینداری هستیم، اما جامعه در این شاخص بسیار رشد کرده است و این را در جمعیت پیاده‌روی اربعین و جاماندگان اربعین می‌بینیم. البته که ما جامعه 100درصدی نداریم همان‌طور که در صدر اسلام ایمان‌آورندگان در اقلیت بودند.دومین مشخصه ایران جنبه نوگرایی و پیشرفت جامعه ایرانی است. جنبه دین‌گرایی و نوگرایی در جامعه ایرانی دو عنصر پررنگ است و برخی یا جنبه دینداری یا برخی جنبه نوگرایی را قربانی می‌کنند، اما این دو با هم جلو رفتند و هر دولتی به این دو شاخص توجه نکند، نمی‌تواند راهبری لازم را داشته باشد.

خبرگزاری حوزه

خبرگزاری حوزه نیز به پوشش نشست علمی «مبانی نظری و طرح مدرس سنجش دینداری» پرداخته که در آن دکتر سید حسین شرف الدین از اساتید مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) بیان داشته است: جامعه‌شناسان دین می‌گویند ما از دین بحث نمی‌کنیم، بلکه درباره دین بحث می‌کنیم، آن هم دین به مثابه یک واقعیت متبلور در جامعه؛ به عبارت دیگر اگر ما چهار ساحت برای دین قائل باشیم، ساحت اول آن دین درون‌متنی است که نام آن را اسلام یک گذاشته‌اند؛ ساحت دیگر از دین به عنوان معرفت دینی یعنی تفسیر علما از دین که نام آن را اسلام دو می‌گذاریم.تا اینجا دین بیشتر ماهیت مفهوم و واژگان و دنیای تألیف است؛ دین از ساحت سوم وارد حوزه انضمام می‌شود و در اینجا دین یعنی دینداری و دین درآمیخته با زندگی، سلوک و تجربه و مجموعه واقعیات اجتماعی که برخی گفته‌اند فرهنگ دینی و دینداری و ساحت چهارم چیزی است که دین تبدیل به نهادهای اجتماعی شود که همان فرهنگ است و تعینات اجتماعی پذیرفته است.

وی همچنین با بیان اینکه فرض در مطالعات دینداری این است که دینداری قابل سنجش و اندازه‌گیری است، افزوده است: این فرض خیلی مورد مناقشه است زیرا ساحات و سطوحی حتی در دنیای زیستی انسان دارد؛ دینداری ابعاد وجودگرایی و عملی دارد و ما فقط ابعاد مناسکی را می‌توانیم ببینیم ولی اگزیستانسیال را نمی‌توانیم ببینیم. همچنین تجارب شهودی افراد تا به عمل در نیاید، قابل مطالعه نیست؛ بنابراین دینداری نباید به سطوح مناسکی و رفتاری تقلیل یابد.

این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه با اشاره به تعریف جامعه دیندار می گوید: جامعه دیندار یک ملاک جمعیت‌شناختی دارد یعنی می‌گویند جامعه‌ای که اکثر مردم آن دیندار هستند ولی این ملاک، حداقلی است و بر این اساس همه جهان اسلام، دیندار هستند، یعنی مالزی همان‌قدر دیندار است که ترکیه و ترکیه همانقدر مسلمان و دیندار است که ایران ولی به نظر نمی‌رسد این سطح از دینداری جامعه و جامعه دیندار مقبول اندیشمندان در کشور ما باشد. آیا جامعه دیندار، جامعه‌ای است که قوانین، ساختارها، مناسبات ارتباطات، حال و هوا و متافیزیک جامعه، دینی باشد؟ این هم جای بحث دارد و نمی‌توان با بررسی بخش اندکی از جامعه، نتایج آن را به سایر افراد جامعه تسرّی دهیم. همه جامعه، مسلمان هم باشند دلیلی بر این نیست که دیندار هستند و این نوعی مغالطه است.

در این خبرگزاری همچنین به یادداشت حجت الاسلام و المسلمین علی شیرازی با عنوان «چرا دنیای استکبار به دنبال ترویج فرهنگ غربی است؟» برمی خوریم که نویسنده تأکید می کند: دنیای استکبار به دنبال ترویج فرهنگ غربی، در راستای گسترش فرهنگ فساد و بی بندوباری و بی حجابی و فحشا در کشورمان است. برخی نیز از روی جهل یا همراهی با خواسته های نفسانی، تسلیم فرهنگ غربی اند. تبیین فرهنگ غربی و علت ترویج این فرهنگ در کشورمان، از موضوعات مهمی است که باید به آن پرداخته شود…دانشمندان مسلمان با تبیین خطرهای فرهنگ غربی، واقعیت های آن فرهنگ را گوشزد کرده اند و بارها گفته اند: امروزه در فرهنگ غرب و دنیای کفر، شرم و خجالت عیب محسوب می‌گردد. از جمله مسائلی که امروزه در روان‌شناسی، فلسفه اخلاق و تعلیم و تربیت کاربرد فراوان دارد، مسأله شرم و بی‌شرمی است. مساله ای که در غرب اثری از آن نیست. در فرهنگ غرب واژه‌هایی چون «حیا»، «شرم»، «ناموس‌»، «غیرت‌»، «خجالت» و امثال آن نه تنها مفهومی ندارند، بلکه ارزش‌هایی منفی محسوب می‌شوند.

نویسنده همچنین ادامه می دهد: یکی از عللی که غرب می‌خواهد فرهنگ خود را در همه دنیا گسترش دهد، این است که می‌بیند دیگر کشورها از فرهنگ غنی برخوردارند، و آفات فرهنگی در کشورهای غربی در آن کشورها وجود ندارد. از این‌ رو، می‌کوشند آنان را به عقب‌ماندگی و فساد بکشانند؛ تا راه تسلیم شدن کشورها، از جمله جمهوری اسلامی ایران را هموار سازند.

خبرگزاری مهر

خبرگزاری مهر سخنان دکتر محمدرضا مردانی، رئیس سازمان بسیج اساتید کشور در پنجاه و هشتمین اجلاس معاونان فرهنگی دانشگاه های کشور را منتشر کرده که نامبرده در این جلسه با اشاره به بخشی از بیانات حضرت امام(ره) درباره اهمیت فرهنگ، اظهار داشته است: رهبر کبیر انقلاب فرمودند اساسا فرهنگ هر جامعه موجودیت و هویت آن جامعه را تشکیل می دهد و به هر میزان در سایر حوزه ها موفقیت کسب شود، ولی فرهنگ نباشد آن حرکت پوچ است.فرهنگ از آن موضوعاتی است که سال هاست مورد بی مهری واقع شده و واژه فرهنگ ابتدا در عنوان وزارتین علوم و آموزش و پروش مورد تاکید واقع شده بود و نامش «وزارت فرهنگ و آموزش عالی» بود؛ اما در طول زمان از عنوان نیز حذف شد در حالی که در حوزه عمل یعنی آموزش و تربیت، بخش فرهنگی باید اساس کار این مراکز باشد و علی رغم اینکه برنامه های متعددی برای فعالیت فرهنگی طراحی می شود نتیجه ای متناسب با آن حاصل نمی شود

وی همچنین با اشاره به این که در چشم انداز علمی و فرهنگی و آموزشی کشور، اسناد بالادستی خوبی از جمله اسلامی شدن دانشگاه، تحول بنیادین در آموزش و پرورش و سند نقشه جامع علمی کشور و مهندسی فرهنگی کشور وجود دارد، تأکید می کند: اینکه چرا اهداف این اسناد در سطح جامعه هدف بخوبی پیاده نشد و نتیجه مورد نظر حاصل نشده، نیاز است در جمع فرهیختگان دانشگاهی مورد بررسی و واکاوی بیشتری قرار گیرد. از سویی با وجود این که در برخی مراکز گاهی اوقات برنامه های متعدد فرهنگی، برنامه ریزی و اجرا می شود، اما نتایج مطلوبی حاصل نمی شود.

این خبرگزاری همچنین از چاپ سوم کتاب «هرمنوتیک و نواندیشی دینی» نوشته جهانگیر مسعودی خبر داده که از سوی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به زیور طبع آراسته شده است

گفتنی است این اثر، تألیفی متعلق به حوزه «جریان شناسی اندیشه ها» از منظری فلسفی است. در این اثر ورود ایده‌های هرمنوتیکی، به ویژه هرمنوتیک فلسفی گادامر و تأثیر آنها بر پروژه نواندشیی دینی در ایران معاصر مورد بررسی و کاوش قرار گرفته است، ضمن آن که تألیف یادشده در صدد است به کمک مدل‌های تحلیلی مناسب نشان دهد که گفتمان غالب در میان نواندیشان مسلمان دهه ۷۰ در ایران اسلامی یک گفتمان هرمنوتیکی یوده است و هرمنوتیک فلسفی بهترین امکانات ممکن را برای بسط پروژه نواندیشان یادشده فراهم ساخته است.

خبرگزاری فارس

دکتر لیلا وصالی، معاون آموزش انجمن سواد رسانه‌ای ایران اخیراً در یک برنامه رادیویی به طرح نکات مهمی درباره چگونگی شناخت اخبار جعلی و فیک از اخبار صحیح در رسانه ها پرداخته است که خبرگزاری فارس آن ها را به طور ویژه مورد توجه قرار داده است.

این مدرس و کارشناس سواد رسانه درباره راه‌های تشخیص اخبار جعلی از خبر صحیح می گوید: برای تشخیص اخبار جعلی از واقعی، تکنیک‌های متعددی وجود دارد. اولین روش این است که در نظر بگیریم که رسانه‌ها هیچگاه بی‌طرف نیستند و لذا ما خودمان باید موثق بودن منابع آن را بررسی کنیم. منبع بسیاری از اخبار در فضای مجازی مشخص نیست اما وقتی خبری صحت داشته باشد، چندین خبرگزاری رسمی آن را پوشش خواهند داد.

وی همچنین ادامه می دهد: باید به منابع مالی یک رسانه دقت کنیم. مثلا خانم مسیح علینژاد سالانه دوازده هزار دلار از وزارت خارجه آمریکا دریافت می‌کند و به نوعی کارمند رسمی آنجا محسوب می‌شود. اما صرفا به سبب فارسی زبان بودن، عده‌ای به اشتباه ایشان را همسو با خود می‌دانند و به حرف‌هایشان اعتماد می‌کنند. یا مثلا بودجه BBC که توسط انگلستانی تامین می‌شود که همواره در تاریخ درصدد اشغال کشور ما بوده‌اند.

این خبرگزاری همچنین صحبت های مدیر رادیو انقلاب درباره چگونگی پرداختن به مطالبه جهاد تبیین در رسانه ملی را پوشش داده که در مصاحبه ای بیان داشته است: انقلاب اسلامی یک جریان بالنده و تکاملی است و هرسال آن نسبت به سال قبل روز آمدتر و دارای حرف‌های جدیدتری است، لذا ما هم موظفیم حرف‌های جدید انقلاب را به گوش مخاطب برسانیم و هم با شیوه‌های نوین نبردهای ترکیبی دشمن، شیوه‌های مقابله نوین ارائه بدهیم. همان گونه که مقام معظم رهبری به ظرافت و هوشیاری تاکید فراوان دارند، تبیین و روشنگری، راهبرد اساسی نظام رسانه‌ای ما در عرصه‌های ایجابی و سلبی است. ما از یک طرف باید بتوانیم گفتمان‌ها، بایدها و نبایدها، ظرفیت‌ها و کارکرد انقلاب شکوهمند اسلامی را برای مخاطبان اعم از جوانان و نسل‌های نوپا تا سایر مخاطبین داخلی و خارجی بیان کنیم. از طرف دیگر اما با یک جنگ رسانه‌ای روبرو هستیم که مبتنی بر دروغ پراکنی، شبهه سازی و ابهام زایی در تلاش برای سیاه نمایی از گذشته و بن بست انگاری از آینده انقلاب اسلامی است.

خبرگزاری ایرنا

خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) در ادامه سلسله مصاحبه های تفصیلی خود با اندیشمندان در بحث تبیین مفهوم و ماهیت سلبریتی با علی مومنی، مدیر مسئول فصلنامه فرهنگ شهرت به گفت‌وگو پرداخته است.

مؤمنی در این مصاحبه بیان می دارد: تعاریفی که نسبت به فرهنگ شهرت و سلبریتی در جامعه وجود دارد، بسیار سیال است؛ از این جهت که فرهنگ شهرت و سلبریتی یک امر اجتماعی است و امر اجتماعی غالباً تعاریف مختلفی دارد. از این رو تعریف سلبریتی نیز یک تعریف مشخص و جامع و کامل ندارد زیرا سلبریتی یک پدیده اجتماعی و رسانه‌ای است که ما در برابرش مقاومت می‌کنیم، آن را می‌پذیریم یا از آن استفاده‌های ابزاری می‌کنیم.

وی با اشاره به این که سه رویکرد حول سلبریتی قابل طرح است، ادامه می دهد: رویکرد نخست، خوش‌بینانه است که افراد و چهره‌هایی مانند «سیدبشیر حسینی» هم با این رویکرد به سلبریتی‌ها نگاه می‌کنند و آن‌ها را بخش زیادی از فضای جامعه می‌دانند. چنین نگاهی کمک می‌کند که سلبریتی‌ها به اهداف خود برسند. این رویکرد، وجود سلبریتی‌ها را در جامعه خوش‌بینانه می‌نگرد از این رو که می‌تواند نتایج بسیار مثبت داشته باشد.

رویکرد دوم، کارکردی است که سیاستگذاران فرهنگی و رسانه‌ای به شدت به آن علاقمندند. در واقع، آن‌ها بر اساس رویکردهای ایدئولوژیک خود، سلبریتی را تعریف می‌کنند. برای مثال در یک جا سلبریتی شخصی است که می‌تواند به سیاست‌های فرهنگی کشور کمک کند و در جای دیگر سلبریتی در مقابل نگاه‌های امنیتی کشور قرار می‌گیرد و در نتیجه سلبریتی‌گری امری بد و ناپسند است.

رویکرد سوم که انتقادی است، غالباً رگه‌های آکادمیک دارد و کاملاً ابزارگرایانه به موضوع‌ها نگاه می‌کند و از این رو نگاه خوش‌بینانه را یک نگاه منفعل در برابر سلبریتی می‌بیند.

وی همچنین با اشاره به این که نگاه به سلبریتی در جامعه ما کاملاً با رویکرد کارکردی پیش می‌رود، می افزاید: چه مردم و چه دولت یک تعریف کارکردی از سلبریتی ارائه می دهند. سلبریتی خوب و بد یا سلبریتی حلال و حرام. از این رو این نگاه اصلا به ذات و ماهیت سلبریتی نمی‌پردازد. اگر سلبریتی در خدمت منافع ما باشد، آن موقع مثبت است اما اگر سلبریتی بر ضد منافع ما باشد، قاعدتا منفی است.از اساس وقتی از سلبریتی صحبت می‌کنیم به نوعی از یک مرجعیت فکری صحبت می‌کنیم، زیرا سلبریتی هواداران بسیاری دارد و شخصیت رسانه‌ای است که به صورت مکرر در حال دیده‌شدن است و همین امر به او قدرت می‌دهد. تا زمانی که سلبریتی هست به عنوان مرجع فکری هم از آن یاد می‌شود اما اینکه چه میزان مرجعیت دارد نیازمند پیمایش‌های دقیق و علمی است.

این رسانه همچنین گفتگویی داشته با یکی از اساتید دانشگاه در حوزه مشاوره و روانشناسی و از زبان وی نقل می کند که: اگر ارتباط بین اعضای خانواده آگاهانه و بدون تهدید باشد، رابطه سالمی بین اعضا خانواده برقرار گشته و در این صورت می‌توان گفت خانواده بالنده و سالم است. در این خانواده‌ها مقررات بر کسی تحمیل نشده و قوانین تا حدی منطقی تعیین می‌گردد که همه‌ اعضا خانواده به‌راحتی آن را پذیرفته و به آن‌ها پایبندند.در چنین خانواده‌ای علاوه بر این‌که یک تعریف شفاف و روشن نسبت به نقش و وظایف هر یک از اعضا خانواده نسبت به همدیگر وجود دارد، اعضای خانواده نسبت به این جایگاه‌ها نیز احترام قائل‌اند و تداخلی بین وظایفشان رخ نمی‌دهد.

صف آراء همچنین خانواده ایرانی را به لحاظ ساختار شناختی – رفتاری در معرض خطر می‌داند و در عین حال ابراز می دارد: دور شدن خانواده از بایسته‌های اصیل رفتاری – عاطفی در نظام خانواده و گرویدن به خودمحوری، تجرد گرایی به قیمت کسب استقلال خیالی و واهی، جابجایی مفهوم قدرت شخصی و شخصیتی در اذهان مردم و متعاقب آن گرویدن به ابزارهای مجازی و غیراصولی، کاهش آمار ازدواج، افزایش طلاق، تجمل‌گرائی و … خانواده ایرانی را به لحاظ ساختار شناختی – رفتاری در معرض تهدید و خطر قرار داده است.برای پیشگیری از آسیب‌های بیشتر و برون‌رفت از این حلقه‌ی معیوب، ارتقا سطح شناخت و تمرکز بر مهارت افزایی‌ها می‌تواند عامل بسیار مؤثری باشد.