دیده‌بان اندیشه در ایستگاه چهارم

دیده‌بان اندیشه در حالی به ایستگاه چهارم خود می‌رسد که مساله کرونا و اندیشیدن درباره تحولات و تاثیرات آن هم‌اکنون در فضای علمی حاکم است. در این شماره که مصادف با شب‌های ماه مبارک رمضان شده است، نیز امری بود که موجب گشت یادداشت‌ها و تحلیل‌های بخش اندیشه دین جدی‌تر دنبال شود. در این شماره به نگاه‌های علمی و فلسفی و اندیشه دین پرداخته‌ایم. محورها و نکات اصلی که در این مدت به دست آمد بدین شرح است:

• بررسی تاثیرات و تحولات پاندمی کرونا در وضعیت سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، روانی و علمی
• مساله نظم جهانی و تاثیرات تمدنی کرونا
• نسبت سنجی علم و دین و بررسی جایگاه علوم انسانی در رفع و حل پیامدهای کرونا
• بررسی الاهیات کرونا
• تاثیرات کرونا بر مناسک دینی و مذهبی

در این شماره به بازتاب همایش مجازی ابعاد انسانی – اجتماعی کرونا درایران که از سوی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در حال برگزاری است، پرداخته شده است. در این سلسله نشست‌ها سعی شده از زوایای مختلف به بررسی تاثیرات کرونا بپردازد.

تاثیرات کرونا از نگاه اندیشمندان و فیلسوفان

با گذشت زمان و نگاه‌های واقع‌بینانه‌تر نسبت به پاندمی کرونا، فیلسوفان و اندیشمندان را به تامل دقیق‌‌تر در این رابطه واداشت. رضا داوری اردکانی در طی سخنرانی به تحلیل وضعیت ایجاد شده پرداخت و با شمردن برخی حوادث و تحولات مهمی که در دو قرن اخیر اتفاق افتاده بیان کرد که هیچ‌کدام نتوانست نظم حاکم بر جهان که همان نظم تکنیک است، را برهم زند. لذا او معتقد است کرونا نیز این چنین است و هنوز مردم جهان از نظام تجدد دل نبریده‌اند. دکتر محمدرضایی نیز گفت که کرونا ارزش‌های لیبرال دموکراسی یعنی تساهل، آزادی بی‌قید و بند، فردگرایی، عقل‌گرایی خودبنیاد و تکیه صرف بر علم برای تأمین نیازهای مادی و معنوی بشر را به چالش کشید.

دکتر رمضان علی تبار دکترا فلسفه و حکمت اسلامی نیز به مساله کرونا و رابطه آن با علم دینی پرداخت و با بیان اینکه دینی بودن علم را نباید صرفاً در ماده آن یعنی منابع آن علم جستجو کرد، بیان داشت که باید روح حاکم بر آن علم مورد نظر واقع شود. مهدی اردبیلی پژوهشگر فلسفه نیز به تحلیل مواضع جریان‌های فکری و سیاسی در رابطه با کرونا پرداخته است.

در این بین اما تحلیل مهم دیگری از سوی داود مهدوی زادگان صورت گرفت. او در واقع به تحلیل فرهنگی پدیده کرونا پرداخت. مهدوی زاد گان با تبیین دو موج فرهنگی در قضیه کرونا، معتقد است که رفته رفته با شیوع این ویروس در کشورهای غربی نابسامانی‌هایی ایجاد شد و در نتیجه بحران کرونا فقط تهدیدی علیه باور‌های دینی و فرهنگ و مناسک دینی نبود بلکه شامل باور‌ها و نهاد‌ها و نماد‌های مدرن نیز شد. در نتیجه ما شاهد شکل‌گیری موج دوم کرونای فرهنگی بودیم. او در ادامه به مطالعه موردی آقای نعمت‌الله فاضلی به عنوان نماینده مدرن‌خواه فرهنگی پرداخت و به اندیشه‌های وی انتقاد کرد.

سیدجواد میری نیز جامعه‌شناس و پژوهشگر، در طی یادداشت مفصلی به پروژه فکری جواد طباطبایی تئوریسن حزب سازندگی و پروژه ایرانشهری پرداخته است که بخشی از آن در این شماره منتشر شده است.

الاهیات کرونا

از سوی دیگر نگاه‌های الاهیاتی به مساله کرونا شکل جدی‌تر به خود گرفت و اساتید و روشنفکران را به تحلیل‌هایی در این رابطه واداشت. به عنوان نمونه نشست مجازی که از سوی خبرگزاری ایکنا با عنوان «نشست الاهیات در عصر پساکرونا» برگزار شد، به همین موضوع پرداخت.

تبیین تاثیرات کرونا بر الاهیات و فلسفه دین، تاثیرات کرونا بر الاهیات شهری، کرونا و فرهنگ جهانی، تاثیرگذاری کرونا بر دینداری، معنویت افراد و مناسک دینی و مذهبی و آیین‌ها، مساله شرور و بلا در نگاه ادیان و… از جمله مسائلی است که در این مدت تحلیل‌گران و اندیشمندان پرداخته‌اند. آقای پارسانیا بر باطن گرایی دین اسلام و تشیع تاکید کرده و کرونا را دشمن قطعی دینداری نمی دانند . او تاکید دارد که مدل های جدید مناسک نیز در مسیر رشد دینداری در ایران به ما کمک خواهند کرد. بهمن نامورمطلق که یکی از چهره‌های مهم در حوزه نقد و نظریه‌پردازی فرهنگی محسوب شده، از کارکرد دین و آیین در مواجهه با کرونا سخن گفت است.

ملاحظات جریان نواندیش  

از سوی جریان اصلاحات و نواندیش نیز حسن یوسفی اشکوری در مصاحبه با سایت زیتون، به مساله شرور و اپیدمی کرونا پرداخته است. مجتهد شبستری، نیز به بحث از رابطه حقوق بشر با موازین اسلامی پرداخته و به طرز عجیبی بیان داشت که حقوق انسان بماهو انسان باید توسط خود او تعیین شود نه خدا یا هر منبع دیگری!! ایشان علت این مساله را معیار بودن بشر ذکر می‌کند و اینکه در تزاحم بین حقوق مختلف، خدا و دین در دسترس کسی نیست تا بتوانند با کمک آن به این تزاحمات پایان دهند!! همچنین داود فیرحی تئوریسن دیگر اصلاح‌طلب که در حوزه فقه سیاسی پروژه فکری خودش را دنبال می‌کند به بحث از روشنفکری دینی پرداخت و به چهار مشکل بنیادین روشنفکری دینی در ایران اشاره کرده و از روشنفکران می خواهد که به جای ترویج این مشکلات به دنبال اصلاح آنها باشند.

در پایان از خوانندگان محترم تقاضا می‌شود اگر نسبت به نشریه یا تحلیل‌های پرداخته شده ذیل هر کدام از مطالب اساتید، نقد و نظری دارند، ملاحظات خویش را برای نشریه ارسال کنند.

دانلود کنید.