«ضد»؛ فیلمی معمولی با موضوعی نسبتاً خاص

«فکرت، رسانه اندیشه و آگاهی»؛ فیلم سینمایی «ضد» ساخته امیر عباس ربیعی، با ریتمی جذاب شروع می‌شود، اما به‌محض عبور از صحنه‌های ابتدایی از ریتم افتاده و به‌جز در یک یا دو صحنه، تقریباً تا انتها بدون ضرب‌آهنگ و بر روی یک خط مستقیم حرکت می‌کند. موضوع فیلم نفوذ سازمان منافقین (مجاهدین خلق) در حزب جمهوری اسلامی و انفجار دفتر این حزب و شهادت آیت‌الله بهشتی و جمعی از همکاران ایشان است.

کارگردان سعی کرده برای جلوگیری از تبدیل فیلم به یک مستند، داستان عشق دو شخصیت اصلی داستان (سعید و بیتا) را چاشنی فیلمش کند. سعید در تمام گفتگوهای دوطرفه با نامزد خود، علی‌رغم بیان عبارات محبت‌آمیز، بازی خوب و باورپذیری ندارد. در نتیجه، عشق بین دو شخصیت به تصویر کشیده نشده و ارزش افزوده‌ی خاصی را برای این فیلم تاریخی رقم نمی‌زند. با این حال بازیگر نقش اول در مجموع بازی نسبتاً خوبی دارد و مخاطب او را در جریان فیلم و موقعیت‌های حساس پَس نمی‌زند.

در این اثر رگه‌هایی از دوگانه‌ی بین آیت‌الله بهشتی و مسعود رجوی وجود دارد. کارگردان در بخشی از فیلم سعی می‌کند تفاوت میان این دو شخصیت را از طریق بیان نگاه آنان به عشق و انسانیت نشان دهد. اما جز این صحنه، اتفاق دیگری رخ نمی‌دهد تا تمایز میان اندیشه و نگاه آیت‌الله بهشتی و مسعود رجوی مشخص شود. از این گذشته، کارگردان کوشیده تا سفاک‌بودن نیروهای سازمان منافقین را نشان دهد. اما امیرعباس ربیعی هیچ تلاشی نکرده تا دلایل وابستگی نیروهای مجاهدین خلق به این سازمان را حتی در یک صحنه و با بیان یک جمله مشخص کند. به‌نظر می‌رسد اشاره به دلیل جذابیت سازمان مجاهدین برای جوانان ایرانی در آن برهه از تاریخ به قوام فیلم ضد کمک می‌کرد.

علاوه بر همه موارد فوق، فقدان دیالوگ‌های کلیدی که قابلیت باقی‌ماندن در ذهن مخاطب را داشته باشند، کاملاً به‌چشم می‌خورد. تقریباً در هیچ‌یک از صحنه‌های عشق‌ورزی سعید و بیتا و صحنه‌های جدی، دیالوگ خاص و ماندگاری بیان نمی‌شود و همین مسأله موجب می شود تا ضد فیلمی معمولی باشد، نه یک درام سیاسی ماندگار.

از جمله نقاط مثبت فیلم سینمایی ضد می‎توان به موسیقی متن آن اشاره داشت. موسیقی متن فیلم از کیفیت و ارتباط خوبی با فیلم برخوردار است. به ویژه در سکانس‌های حساس، مخاطب را با فیلم همراه کرده و حس اضطراب و آرامش (در لحظات پیش از انفجار دفتر حزب) را به مخاطب منتقل می‌کند.

فضاسازی فیلم و به‌خصوص دکور داخلی دفتر حزب جمهوری بسیار خوب و دقیق طراحی شده و دارای جزئیات دقیقی است. همین امر موجب شده مخاطب با فضای فیلم ارتباط برقرار کند. علاوه بر این، صحنه‌ی ورود آیت‌الله بهشتی به حزب جمهوری اسلامی، بسیار دلنشین از آب درآمده و کارگردان موفق شده احساسات مخاطب را درگیر کند.

جمع‌بندی

انتخاب موضوع مهمی نظیر نفوذ و بمب‌گذاری در دفتر حزب جمهوری اسلامی از سوی امیرعباس ربیعی و تلاش او برای ساخت یک فیلم سینمایی و بی‌شباهت به یک مستند تاریخی، ستودنی است. با این حال تلاش کارگردان برای بازی بهتر بازیگران (به‌خصوص بازیگر نقش اول مرد) و اشاره به جزئیاتی پیرامون سازمان مجاهدین خلق می‌توانست به قوام فیلم سینمایی ضد کمک کند. در مجموع به‌نظر می‌رسد ضد فیلمی معمولی است که کارگردان به‌جز انتخاب یک موضوع خاص و بکر، اتفاق خاصی را رقم نزده است.

* عرفان خلیلی، نویسنده و پژوهشگر