نگاهی به کتاب «مطالعات قرآنی در سیرۀ نبوی»
استاد شهید مرتضی مطهّری آیه شریفه «لقد کان لکم فی رسول الله اسوه حسنه لمن کان یرجوا الله و الیوم الآخر و ذکر الله کثیرا» (احزاب/۲۱) را در هریک از گفتارهای سیره نبوی آورده و بدین وسیله این درس مهم را به ما میدهند که تحقیق و بررسی در سیره نبوی همواره با این رویکرد مهم و اساسی و با هدف کشف و استخراج «اسوه حسنه» و به‌کارگیری آن در زندگی باید صورت گیرد، وگرنه صرفاً جنبه علمی و تاریخی خواهد یافت. ایشان در جایی با اشاره به عمق و عظمت و بیکرانی سیرۀ نبوی، بیان کرده‌اند که زمانی با اندیشۀ نوشتن کتابی دربارۀ سیرۀ پیامبراکرم، هرچه در مطالعات پیش‌تر رفته‌اند، این زمینه را مثل وارد شدن در دریایی دیده‌اند که به تدریج عمیقتر میشود؛ و چنین گفته‌اند: «همانطور که سخنان پیامبر ما عمیق است، رفتار پیغمبر ما آنقدر عمیق است که از جزئیترین کار پیغمبر میشود قوانینی استخراج کرد. یک کار کوچک پیامبر، یک چراغ یا یک شعله یا نورافکن است برای انسان تا مسافتهای بسیار دور را نشان بدهد».
امّا، بررسی تاریخ سیره‌شناسی و سیره‌نویسی نشان می‌دهد که سیرۀ نبوی تاکنون آنگونه که باید و شاید از مباحث قرآنی بهره‌مند نبوده و بسیار شایسته است که مباحث سیره هرچه بیشتر از علم تفسیر و علوم قرآنی بهره‌مند گردد و داد و ستد و رابطۀ دو سویه میان تفسیر و سیره از نو گسترش یابد و تقویت شود. مطالعات قرآنی در سیرۀ نبوی را ضرورت و اهمیت همین بس که چه‌بسا بتواند و باید که دیدارهای پربار و کارساز سیره و تفسیر را پس از تأخیری بس زیانبار، کارسازی کند. حقیقت این است که قرآن همان سیرۀ نبوی است و سیرۀ نبوی درواقع مفسر و مبیّن قرآن است. قرآن‌کریم بزرگ‌ترین کتابی است که تمامی خطوط روشن اصلی و فرعی سیره نبوی را ترسیم کرده و سیره صحیح و شایسته پیامبراکرم جز در پرتو قرآن‌کریم و براساس میزان آن، قابل بازشناسی نیست.
خداوند سبحان با تعبیری آکنده از نوید و امید و در عین حال همراه با نوعی تهدید شدید، خطاب به همۀ مسلمانان جهان، بلکه به همۀ افراد و جوامع انسانی تا پایان جهان، در نهایت دقّت و صراحت و قاطعیت فرموده: «لقد کان لکم فی رسول الله اسوه حسنه لمن کان یرجوا الله و الیوم الآخر و ذکر الله کثیرا». هرگاه به هر میزان و به هر مقدار، در پرتو هرگونه توجیه و استدلال، هرچند اندکی از «اسوۀ حسنۀ» حضرت ختمی مرتبت فاصله بگیریم، قطعاً، به ناچار از اسوه‌های سیّئه پیروی خواهیم کرد، و این است جایگاه بررسی سیرۀ پیامبر در قرآن و اهمیت مطالعات قرآنی دقیق و فراوان در حوزه‌های خُرد و کلان مباحث سیرۀ نبوی.
در سال ۱۳۸۸، بازیابی و بازشناسی مباحث سیرۀ نبوی در پرتو بیان قرآن کریم، انگیزۀ برگزاری کارگاه‌هایی آموزشی و پژوهشی قرار گرفت و دست‌یابی به این هدف، از این طریق، پایه‌گذاری شد. این عناوین که از بین موضوعات پیشنهادی مخاطبان آن کارگاه‌ها انتخاب شد، گویای وجود نیازها و سؤالاتی اساسی در اقشار گوناگون جامعه دربارۀ شناخت و برقراری ارتباط ملموس با سیرۀ نبوی و به ویژه، وجه کمتر دیده شده در این حوزه، یعنی سیرۀ رسول اکرم در آینۀ قرآن کریم است؛ چنانکه این نیاز اساسی، خود را در پرسش‌ها، پاسخ‌ها و گفتگوهای تکمیلی طرح‌شده در هر کارگاه توسط مخاطبان که بحمدالله به‌گونه‌ای کم‌نظیر، قشری وسیع از افراد را به لحاظ سنی و تحصیلات در برمی‌گرفت، نشان می‌دهد.
کتاب «مطالعات قرآنی در سیرۀ نبوی»، گزارشی پالایش‌شده و ویرایش‌شده از آن ده کارگاه آموزشی-پژوهشی چهارساعته (جمعاً ۴۰ ساعت) تحقیق موضوعی سیرۀ نبوی در قرآن‌کریم است که در طول مدّت یک سال در سالن اجتماعات واحد خواهران دارالقرآن بسیج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شهرستان کرج برگزار گردید؛ پس از سه سال با عنوان «درآمدی بر مطالعات قرآنی در سیرۀ نبوی» با شمارگان یک هزار نسخه به طبع و نشر رسید؛ و پس از آن، با گذشت پنج سال دیگر به لطف خدا، با تجدیدنظر سرتاسری با عنوان جدید به چاپ رسید.
این گزارش طی سال‌های پس از برگزاری کارگاه‌ها، به اهتمام و پیگیری دکتر حسین مرادی زنجانی که در طول برگزاری کارگاه‌ها با استاد دکتر محمّدعلی لسانی فشارکی همراه بوده‌اند، پیاده، نگارش و مستندسازی شد. این کتاب که برای اولین بار با همکاری صمیمانۀ انتشارات نصایح به طبع و نشر درآمد و در معرض مطالعه و ملاحظه و نقد و بررسی عزیزان اهل قرآن قرار گرفت، درس‌گفتارهایی است از نمونه‌های موضوعات سیرۀ نبوی که به قرآن عرضه شده و مورد بحث و گفتگو و پرسش و پاسخ قرار گرفته‌اند.
این درس‌گفتارها، بدون هیچ داعیه و ادعایی، در حوزۀ تفسیرشناسی یا در حوزۀ سیره‌شناسی، می‌تواند برای علاقه‌مندان و فرزانگان اهل علم و تحقیق، رهاوردی بس سودمند باشد، و پدیدآورندگان امید آن دارند که دانشیان و دانش‌پژوهان، با کاوش‌ها و کوشش‌هایی که خود خواهند کرد، بتوانند، از لابه‌لای همین اوراق، به مبانی، اصول و قواعد سیره‌نگاری در پرتو مطالعات قرآنی دست‌یابند، یا مطالعات قرآنی را به‌گونه‌ای هدفمند و روش‌مند، به محیط پربرکت و حرکت‌آفرین سیره‌پژوهی و سیره‌شناسی بکشانند، و با آغاز از همین نمونه‌های کارگاهی کوچک آهنگ کارهای بزرگ کنند، و به دستاوردهایی والا نائل‌آیند.
این کتاب، در پی ترسیم راهی است تا علاقمندان بتوانند بایسته‌ها و شایسته‌های سیره و سنت نبی اکرم را نه فقط در متون تاریخی و سیره بلکه در پرتو قرآن کریم جستجو کنند؛ مباحث مطرح‌شده در تاریخ و سیره را یک به یک به قرآن عرضه کرده و عیار آنها را با میزان قرآن بسنجند؛ ناگفته‌های تاریخ را در آینۀ قرآن بازیابی کنند؛ و حلقه‌های مفقوده در مباحث سیره را به پایمردی قرآن جبران کنند. این کتاب، با نمونه‌هایی که ارائه داده به خوبی ثابت کرده که چگونه می‌توان یکایک مباحث سیره را به قرآن عرضه نمود و ارزیابی کرد؛ چگونه قرآن کریم روزنه‌ها و سرفصل‌های جدیدی در سیرۀ نبوی به روی ما می‌گشاید و تأسیس می‌کند و چه رهنمودها و راه‌گشایی‌هایی در این خصوص به ما ارزانی می‌دارد.
این کتاب که با استقبال خوبی از سوی علاقمندان مواجه شد، به صورت پراکنده چاپ‌هایی متعدد به خود گرفت؛ به‌گونه‌ای‌که پس از چند سال احساس نیاز شد که کتاب باید ویرایش جدیدی به خود بگیرد. در این مرحله، دکتر لسانی فشارکی چاپ نخست را به صورتی سرتاسری مورد ویرایش، تصحیح و تکمیل قرار داد و کتاب در سال ۱۳۹۸، با تغییراتی در عنوان‌بندی، سرفصل‌ها و افزودن برخی مطالب، ویرایشی جدید از کتاب با قطعی رُقعی تحت عنوان «مطالعات قرآنی در سیرۀ نبوی» با انتقال امتیاز نشر آن از انتشارات نصایح به نشر ۱۱۴ منتقل گردید و به لطف خدا، به چاپ رسید.
این کتاب، در حال حاضر، از طرقی مختلف قابل دسترسی است. علاقه‌مندان می‌توانند به سایت اینترنتی کتاپخش ketapaxsh.ir مراجعه نمایند؛ یا با شماره تلفن ۰۲۱۶۶۹۳۴۶۸۷ یا همراه ۱۱۴۴۰۱۷-۰۹۹۱ تماس حاصل نمایند.
ارسال دیدگاه
مجموع دیدگاهها : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : 0