تحلیل جامعه‌شناختی اعتراض و اغتشاش

بخش قابل توجهی از توسعه از طریق گفت‌وگو است. لذا گفت‌وگو کردن، سؤال کردن و پاسخ دادن زمینه‌ی بسط حیات انسانی است و زمینه‌ی بروز حقیقت است.
گفت‌وگوی علمی شرایطی را می‌طلبد که بتواند این موارد را رمزگشایی کند و زمینه‌ها را مورد توجه قرار دهد و گرفتار توهم نشود؛ یعنی پرسشگری که در حال پرسیدن سؤالی است باید سؤال خود را درست بیان کند.
وقتی که فقاهت، وضعیت مطلوب و آرمانی را برای امت اسلامی در نظر می‌گیرد، کار اجتماعی و جمعی را یک فرد نمی‌تواند انجام دهد. کار جمعی را باید عموم مردم انجام دهند و فرهنگ باید کشش آن را داشته باشد. اگر این کشش وجود نداشت و انجام نشد، به زور نمی‌شود دیگران را وادار کرد.