ویروس کرونا تقابلی ساختگی میان علم و دین

علم و دین با ادبیاتی تطبیقی یا تنازعی همواره در گفتار اندیشمندان و متفکران دست به دست می‌شود تا سرانجام آنها را به یک مدل برساند و مجادله‌ای که قرن‌ها است بر ستون سیاست سوار است و علم را در اختیار این جریان مدرن قرار می‌دهد.

با شیوع ویروس کرونا و پیوست رسانه‌ای آن در مجامع مختلف، اولین اطلاعیه‌ها در باب تعطیلی مساجد، اماکن مقدسه و مجامع مذهبی و هیئات بود. همین موضوع سبب شد تا بسیاری از هیئت‌های مذهبی مراسم خود را تعطیل کنند اما نکته جالب‌تر در ادبیات جامعه‌شناختی بعضی روشنفکران بود.

ادبیات مواجهه با اسلام و تشیع

در کلام شیعه قرآن، سنت، عقل و اجماع به عنوان ادله اربعه شناخته می‌شود. به همین خاطر اسلام نسبت به مقتضیات زمان خویش با توجه به قرآن و سنت با کمک عقل و اجماع قواعد فقهی ایجاد می‌کند و در این میان دعوای اصولی میان بسته بودن باب علم و علمی مطرح می‌شود.

اما زاویه نگاه درون گفتمانی در باب تولیدات فقهی را بگذاریم در کنار منازعه‌ای که در باب شیوع ویروس کرونا بازتولید می‌شود و نتیجه آن در ادبیات رسانه به مواجهه علم در مقابل دین تعریف می‌گردد و دقیقا با همان ساختاری که مدرنیته به جنگ با مذهب رفت، روشنفکران غربزده نیز در این بزنگاه‌های تاریخی به جنگ با شیعه می‌آیند تا مهمترین نقطه و کانون درگیری یعنی ایمان مردم را هدف بگیرند.

تعریف ایمان از مسیحیت تا شیعه

مسیحیت در تقابل با تجربه لنگ زد و بعد از حضرت عیسی نتوانست خود را از دام منحرفان در امان نگه دارد و در سه دوره مهم پولس، کنستانتین و پروتستانتیسم دامن مسیحیت به گرد انحراف آلوده شد، چند پاپ از خاندان یهودی مدیچی بر گرده مسیحیت سوار شد و نهایتا ادبیات کلیسا بود که به عنوان حرف اصلی و نهایی شکل گرفت و بعد از مدرنیته به انفعال کشیده شد.1

گالیله و داروین با اثبات تجربی برخی نظریات علمی به معارضه با کلیسا و کتاب مقدس پرداختند، اما به طور کلی دو دیدگاه ماده‌گرایانه علمی و لفظ مداری کتاب مقدس از اهم نظریات این باب هستند. تفتیش عقاید یکی از دادگاه‌هایی است که تعریف روشنی از آن در تاریخ نیست و صرفا ابزاری برای تخریب مسیحیت به کار برده می‌شود. 2

با این وجود یکی از بهانه‌های مهم تقابل میان علم و دین در نسبت با پزشکی تعریف می‌شود و در تاریخ ایران هم زمانی که ویروسی فراگیر می‌شد، فارغ از جریان‌شناسی فکری، فرهنگی و اجتماعی آن دوران، مهمترین هدف جریان غربگرا زدن مذهب به هر وسیله بود، شاعرانی که پیوست رسانه‌ای شیوع بیماری بودند و با سرودن شعر وبا و عبا ناتوانی دستگاه پزشکی آن دوران را پنهان می‌کردند.

بهره‌برداری از هر اتفاق احتماعی در کشور

اتفاقاتی که پشت سر هم از ابتدای امسال در فضای اجتماعی، بحران‌سازی کرده و افکار عمومی را هدف گرفته، بیشتر به دنبال زوال نظم اجتماعی سنتی است تا با آن بتوانند طبقات جدیدی را شکل بدهند و آغازگر یک نظم نوین باشد.

در واقع جریان روشنفکری به دنبال ایجاد شباهت میان تفکر شیعی مبتنی بر نظام ولایت فقیه با ساختار حکم‌رانی کلیسا است و بر آن اساس که کلیسا عقل را تعطیل می‌کرد، به زدن مرجعیت فقهی و عملی شیعه مبادرت می‌ورزند و پایگاه مستحکم مرجعیت فقهی را با شبهات علمی مورد نیاز جامعه زیر سوال می‌برد.

ابتدای این تعارض میان علم و دین با نظریه داروین و قبل‌تر از آن لامارک آغاز شد که مبدا خلقت الهی را زیر سوال بردند و نظریه تکامل را جایگزین آن کردند، به طوری که امروز در آمریکا استاد دانشگاهی که مطابق با تفکر داروینیستی نباشد، اخراج می‌شود.3

مستند اخراج شده (Expelled) درباره اخراج اساتید دانشگاهی است که خلقت‌گرا بودند، بدین معنا که باوری عمومی و کلی‌نگر به خدا داشتند، اما چون برخلاف ساختار اندیشه‌ای داروینستی بود، حکم به اخراج آنها کردند.4

تعارض میان علم و دین

زمانی که دعوای علم و دین از فضای علمی به صدا دربیاید، بستر مناسبی برای گفتگوی علمی حاصل می‌شود تا این نزاع را در جریان اندیشه شیعی پاسخی کامل دهند، اما زمانی که با دوربین رسانه و تنها با استفاده از تکنیک‌های عملیات روانی چون تمسخر، برداشت کلی از یک موضوع جزئی و مغالطه به جنگ با مذهب می‌روند، فضای اندیشه‌ای نیست و پاسخی در همان ساختار را می‌طلبد.

پایگاه‌های اجتماعی شیعه یکی از مهمترین مراکز فرهنگ‌سازی و مقدمه‌ای بر ایجاد تمدن است و تشکیلات فکری و مدل اندیشه‌ای سراسر عاقلانه در کنار مردم سبب شده است تا جریان فکری شیعه در مسیر خود حرکت کند، هرچند کُند و ضعیف باشد.

این را هم باید گفت که اما در این میان برخی دینداران و مقدس مآبان به نام دین با حرکتهای نامعقول علم را مقابل دین دانسته و امر به پرهیز از آن می کنند و این تندروی زمینه تقابل علم و دین را فراهم می آورد. 5

منابع

• شناخت مسیحیت، جواد باغبانی، عباس رسول زاده، انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی
• علم و دین; توازی های روش شناختی از دیدگاه ایان باربور، محمد حسین طاهری، نشریه علمی ترویجی معرفت
• مجموعه آثار شهید مطهری، جلد 4 صفحه 615
• مستند اخراج شده
• اصول فلسفه و روش رئالیسم، ص 518