بنت‌الهدی صدر؛ بانوی زمان

فکرت | کبرا خالقی، نویسنده و پژوهشگر

۱. به مناسبت سالروز شهادت بانویی حماسه‌ساز، تاریخ را ورق زدم تا شاید با نگاهی نو به اندیشه، مجاهدت‌ها، زندگی و آثار آمنه پی ببرم.

آمنه یا همان بنت‌الهدی، یکی از زنان دانشمند، شاعر، نویسنده و معلم فقه و اخلاق بود؛ که در اسفندماه سال ۱۳۱۶ در شهر کاظمین به دنیا آمد و در یازده سالگی به همراه دو برادر خود، سید اسماعیل و سید محمدباقر جهت کسب علم به نجف هجرت کرد و در محضر دو برادر دانشمندش و مادری وارسته و با بصیرت، رشد و پرورش یافت.

جمله‌ی معروفش این بود: «نمی‌خواهم پیر شوم و زمان اثر خودش را بر من بگذارد؛ بلکه من کسی هستم که اثر خود را بر زمان می‌گذارد.» و به درستی نوع نگاه و معرفتش را در عمل به اثبات رساند.

۲. تحصیلات خود را در زمینهٔ فقه، علم حدیث، اخلاق، تفسیر و سیره را البته نه در مدارس کشورش، که طعم نظام آموزشی و سبک زندگی انگلیسی و غربی را داشت، بلکه در خانه، نزد برادرش محمدباقر دنبال کرد و به درجه اجتهاد رسید.‌ در اوان ۲۰ سالگی، فعالیت سیاسی را آغاز کرد، اما به جهت فضای به‌ شدت   استبدادی حزب بعث عراق، جهاد علمی، تربیتی و تبلیغی وی به صورت‌های گوناگونی بوده است. وقتی دکتر خانم بنت‌الشاطی مصری، نویسنده سنی‌مذهب، در سفری به نجف اشرف با وی ملاقات کرد از او پرسید، «از کدام دانشکده فارغ التحصیل شده‌ای؟» او با تبسمی ملیح گفت: «من فارغ التحصیل مدرسه‌ی خانه‌مان هستم»! خانم دکتر از این پاسخ غافلگیرکننده شگفت زده شد؛ چرا که خود را در برابر اندیشمندی مسلمان می‌دید که در هیچ مدرسه و دانشگاهی درس نخوانده بود.

۳. او دارای کتاب‌ها و مقالاتی بسیار زیباست که بعضی از آن کتاب‌ها به شکل داستان و رمان سبک زندگی اسلام انقلابی و ناب را به نمایش گذاشته است و برخی دیگر جایگاه واقعی زن در اسلام که نه شرقی‌ست و نه غربی بلکه الگوی سوم زن است را مطرح می‌نماید. بعضی از نوشته‌های این عالمه‌ی جلیل‌القدر؛ «در جستجوی حقیقت، خانه گمشده، دیدار در بیمارستان، دو زن و یک مرد، شخصیت زن مسلمان، فضیلت پیروز است، سختی و فراخوانی، بر بلندی های مکه: خاطرات و مقالات، زن در کنار پیامبر و ای کاش می دانستم.»

۴. به دنبال پیروزی انقلاب اسلامی در ایران به رهبری امام خمینی قدس سره فرصتی برای سید محمدباقر صدر و خواهرش بنت الهدی پیش آمد تا موج های انقلاب اسلامی را در عراق نیز گسترش دهند. اما در ۱۷ خرداد ۱۳۵۸ شمسی سید محمدباقر صدر به فرمان صدام حسین، حاکم دست نشانده و طاغوتی عراق، دستگیر شد. بنت‌الهدی هنگام دستگیری برادرش، تا خیابان اصلی خانه‌شان جلو آمد و تصمیم گرفت تا برادر را همراهی کند، اما گماشتگان بعثی اجازه این کار را ندادند و وی در همان مکان فریاد برآورد و سخنرانی شگفت انگیزی ایراد نمود. سپس، رو به برادر کرد و گفت: «من بر نمی‌گردم و می‌خواهم مانند حضرت زینب (سلام الله علیها) که برادرش حسین (علیه ‌السلام) را همراهی کرد، همراه تو باشم.» وی پس از انتقال برادرش به زندان، به حرم امیرالمومنین (علیه السلام) رفت و شبانه در آنجا سخنرانی کرد و مردم را به گریه واداشت. فردا و فرداهای دیگر هر روز به آنجا می‌رفت و سخنرانی می‌کرد و در جمع زنان می‌گفت: «اسلام غریب است و دلسوز کم دارد.» 

۵. سرانجام، حرکت‌های روشنگرانه بنت الهدی، برادر را از زندان آزاد کرد، اما دیگر بار در ۱۷ فروردین ۱۳۵۹، حکومت بعثی عراق، بنت الهدی را، یک روز پس از بازداشت برادرش، آیت الله صدر، دستگیر نمود و آنان را به سختی شکنجه داد. او با همه وجود در این راه تا پای جان پیش رفت. صدام، بنت الهدی صدر و برادرش آیت‌الله صدر، را در ۱۹ فروردین ۱۳۵۹ سه روز پس از آخرین دستگیری، به گونه دردناکی به شهادت رساند. پس از آنکه صدام، بنت الهدی را به شهادت رساند، بعضی به او گفته بودند: چرا خواهر صدر را به قتل رساندی؟ او در پاسخ گفته بود: «من قضیه حسین را تکرار نمی‌کنم. زینب بعد از برادرش، زنده ماند و یزید و آل امیه را رسوا کرد.» امام خامنه‌ای در توصیف بنت‌الهدی صدر فرمودند: «در همین زمان ما، یک زن جوانِ شجاعِ عالمِ متفکّرِ هنرمندی به نام خانم «بنت‌الهدی‌» - خواهر شهید صدر - توانست تاریخی را تحت تأثیر خود قرار دهد، توانست در عراقِ مظلوم نقش ایفا کند؛ البته به شهادت هم رسید. عظمت زنی مثل بنت‌الهدی، از هیچیک از مردان شجاع و بزرگ کمتر نیست. حرکت او، حرکتی زنانه بود؛ حرکت آن مردان، حرکتی مردانه است؛ اما هر دو حرکت، حرکت تکاملی و حاکی از عظمت شخصیت و درخشش جوهر و ذات انسان است. این‌گونه زن‌هایی را باید تربیت کرد و پرورش داد.» ( ۳۰ مهر ۱۳۷۶)
 

تاریخ انتشار: ١٤٠٣/٠١/١٩