تنظیم‌گری اجتماعی با زمان

رسانه فکرت | یادداشت سردبیر

مدتی است که بحث و نظر پیرامون تصمیم‌گیری بر افزایش تعطیلات در عرصه عمومی جریان دارد و حال بعد از کش و قوس‌های فراوان به سرانجام رسید و قوه تقنین در کمال شگفتی و تعجب به تعطیلی شنبه رأی داد. روشن است که مسأله گاه‌شماری و نظم تقویمی، انسجام‌بخش و شکل‌دهنده نظم فرهنگی و اجتماعی هم هست و از این‌رو است‌که اهالی فکر و فرهنگ نیز با وسواس جدی به فرایند اتخاذ تصمیم نقد و نظر داشته و دارند. مسأله فقط تعطیلی یک روز نیست، مسأله تغییر نظم اجتماعی است.

«زمان» به‌مثابه امر فرهنگی مسأله پراهمیت و مورد تأکیدی است که درون‌مایه‌های الهیاتی و معرفتی نیز دارد. مسأله چنان پراهمیت است که متفکر طرازی چون آیت‌الله حسینی‌طهرانی در «رساله نوین درباره بنای اسلام بر سال و ماه قمری» صورت‌بندی مهمی پیرامون تقویم زمانی دارند و آن‌را از منظر ادله عقلی و شرعی بررسی می‌کنند. جدا از حکمت‌های زمان و تنظیم‌گیری آن، مسأله لایه‌های پیچیده‌تری نیز پیدا می‌کند. اهمیت فرهنگی روز جمعه که اصالت و هویت نظم اسلامی را دارد موضوع دیگری است که مورد دقت اهل اندیشه اسلامی نیز بوده است. آیت‌الله حائری‌شیرازی دراین‌باره جمله مهمی دارند که «ما تعطیلی جمعه‌مان را آنقدر جدی نمی‌گیریم که آنها (یهودیان) تعطیلی شنبه‌شان را جدی می‌گیرند!». 

شهید مطهری (ره) پیرامون همین مسأله می‌نویسد: «ما باید توجه داشته باشیم به نغمه‌های که کم و بیش در مجله‌ها و در مقالات ادبی و به اصطلاح علمی و نیمه علمی شنیده می‌شود. می‌نویسند این برای ایران سبب رکود کارهاست که تعطیلات خودمان را جمعه قرار بدهیم در حالی که اکثریت مردم دنیا که ما با آنها سر و کار داریم تعطیلاتشان یکشنبه است... درباره تاریخ هم می‌گویند: اکثریت مردم دنیا سال مسیحی را انتخاب کرده‌اند ولی ما سال هجری را انتخاب کرده‌ایم و این اسباب زحمت است که ما تاریخ خودمان را به هجری بنویسیم و آنها به مسیحی، پس بیاییم تاریخ هجری را به تاریخ مسیحی تبدیل کنیم. اینها همه مقدمه جذب‌شدن و مقدمه هضم‌شدن فرهنگی در هاضمه دیگران است.»  

در هرصورت، به نظر می‌رسد در این مسأله و سایر مباحثی که بُعد فرهنگی ویژه‌ای را در بردارد و خلاف ریتم سنتی سبک زندگی ایرانی است باید با دقت‌نظر برخورد کرد و پشتوانه نظری آنرا نیز مدنظر قرار داد. به ویژه آنکه جریان رسانه‌ای پرقدرتی تلاش دارد ابعاد فرهنگی را تحت شعاع نگاه اقتصادی قرار دهد و اصل بحث را به بهبود روابط تجاری جهانی و افزایش هماهنگی با تعطیلات جهانی برای بالارفتن مبادلات اقتصادی تقلیل دهد که خود نگاه جدی‌تر به این موضوع را می‌طلبد. 

به‌نظر می‌رسد بررسی این مسأله بهانه خوبی است تا زمینه گفتگو و تبادل فکر پیرامون اهمیت زمان در نظم اجتماعی و همچنین بحث اوقات فراغت صورت بگیرد چراکه پرداخت این موضوع به‌نوعی دچار آسیب شده و از منظری دچار ساده‌سازی هستیم. به‌علاوه آنکه از طرح پرسش‌های بنیادین در این مسأله غفلت شده و به‌نوعی تلاشی برای دیدن متفاوت امکانات و ارائه راه‌حل‌های دقیق‌تر صورت نمی‌گیرد. رسانه فکرت، در همین راستا به مرور مطالب و ملاحظات بخشی از جریان اندیشه‌ای می‌پردازد که تلاش دارند ابعاد مهمتر این مسأله را توضیح دهند.

تاریخ انتشار: ١٤٠٣/٠٢/٣١