پوپولیسم روشنفکرانه

به گزارش فکرت، آن چه در ادامه می خوانید، خلاصه ای از صحبت های فکوهی در گفتگو با مجله «گفتمان الگو» است که در ویژه نامه این نشریه در نوروز سال 1394 منتشر شده است.

در گسترش و غلبه گرایش‌های خودنمایانه و تازه به دوران رسیدگی‌های روشنفکرانه می‌دانم. روشنفکران ما به جای آنکه کاری اساسی برای ساختن خود به منظور حضور در عرصه-های اجتماعی و فعالیت هر جا که ممکن باشد بکنند و به جای تلاش در راه گسترش فرهنگ عمومی‌و امکان بخشیدن به بحث و استدلال‌های منطقی و عقلانی که بتوانند بر تصمیم گیرندگان سیاسی، اقتصادی و... تأثیرگذار باشند، به سوی نوعی خودنمایی و تازه به دوران رسیدگی حرکت کردند.»

امروز جامعه روشنفکری که هرچه بیشتر پاره پاره شده و به حباب‌هایی تبدیل شده که هرکدام درون خود، سازی برای خویش می‌زنند، این شیوه ها و روش‌های اسنوب و تازه به دوران رسیدگی را در عمل و تفکر خود به صورتی رایج و غالب درآورده است. 

متأسفانه به این امر باید گسترش خواسته یا ناخواسته، برنامه ریزی شده یا خودانگیخته یک نوع پوپولیسم روشنفکرانه بسیار مضحک از خلال گروهی از «لمپن ـ روشنفکران» ها و گروهی از رسانه‌های زرد روشنفکری را نیز افزود.

🔸 البته همه این موارد از پیش از انقلاب هم سابقه داشتند، نشریات زرد روشنفکرانه در تاریخ روشنفکری ایران بسیار شناخته شده هستند؛ نشریات جنجالی که دائماً روشنفکران را به جان هم می‌انداختند و بحث‌های خنثی به راه می‌انداختند و زیر لوای نوعی انقلابی گری و ضدآمریکایی بودن گاه سطحی ترین مطالب مجلات زرد عامیانه را تکرار می‌کردند.

🔹 پس از انقلاب نیز این روند ادامه یافت اما در سال‌های اخیر تشدید شد و به تعداد بی شماری از این مجلات زرد دامن زد که سپس در محیط اینترنتی تداوم یافتند؛ به گونه ای که امروز به سادگی و به شکل گسترده ای می‌توان وجود لمپنیسم روشنفکرانه را با ادبیات، ساختارها و بازیگرانی که کاملاً جاهلانه فکر می‌کنند، مشاهده کرد. 

درست است که این جاهل ها چاقو نمی‌کشند و روش‌هایشان با قمه زن‌های خیابانی متفاوت است، اما کاری که با استفاده از قلم و با زبانی مسموم و زشت و کامنت گذاشتن و نوشتن نقدهای تخریب‌کننده علیه یکدیگر و علیه هر چیزی که می‌تواند در جامعه سازنده و مثبت باشد، انجام می‌دهند تا صرفاً منافع خود را حفظ کنند خیلی بهتر از روش جاهلان و لمپن‌های خیابانی نیست.

البته اینکه من در اینجا زیاد به ابعاد مخرب پدیده‌های اسنوبیسم یعنی «ادا واطوارهای روشنفکرانه» و ایجاد زبان‌های نامفهوم و ژست‌های سطحی و مضحک «نوکیسه‌های فکری» نمی‌پردازم که برای خودشان با مجلات، سایت ها، جلسات، درسگفتارها و ترجمه‌های بی هویت و بی کنترل بازار داغی ایجاد کرده‌اند، به این دلیل نیست که میزان تخریب درازمدت آنها را نشناسم؛ بلکه صرفاً به این دلیل است که در این باره زیاد صحبت کرده ام. ما با برخورداری از جامعه ای جوان، تشنه دانستن و نیازمند برخورداری از چشم‌اندازهای فکری باید شب و روز کار کنیم تا فرهنگ عمومی‌بالا برود! 

تاریخ انتشار: ١٤٠٣/٠٦/١٤