رسانه فکرت | دکتر محمدرضا محمودی، دانشجوی دکتری تاریخ تشیع دانشگاه ادیان و مذاهب

برای تبیین نسبت انقلاب اسلامی ایران با مردم و آزادی در ابتدا باید انقلاب را از منظر مبنا و هدف تحلیل کنیم تا بتوانیم نقش مردم و آزادی را به‌درستی مشخص نماییم.

مبنای انقلاب سال 57 بر اسلام و قوام اسلام به توحید است. از این منظر نظام هستی و همه اجزای آفرینش، مظهری از جمال و جلال الهی هستند و این هستی با حکمت و تدبیر الهی به سمت هدف نهایی (کمال مطلق) در حرکت است و این است معنای «انا لله و انا الیه راجعون».

خداوند یگانه که عالم، قادر، رحیم، حکیم و... است، عالم و آدم را نیز بر صورت خویش آفریده است؛ اما در این پیکره عظیم آفرینش تنها انسان اشرف مخلوقات است که در احسن تقویم خلقت یافته است و استعداد جانشینی خداوند و مظهر کامل اسم الهی شدن را دارا شده است؛ لذا انسان با اراده و آزادی خود می‌تواند همگام و همراه نظام هستی به سمت کمال نهایی یا برخلاف آن حرکت کند. انسان‌ها قهرمانان تاریخ و رقم زننده تحولات اساسی‌اند.

 هدف انقلاب اسلامی ایران زمینه‌سازی ظهور مهدی موعود و تحقق عدالت جهان‌گستر حقیقی است و این زمینه‌سازی متوقف بر ایجاد تمدن نوین اسلامی است. اگر تمدن را عالی‌ترین سطح مناسبات انسان با انسان بدانیم یا در تعریفی دیگر تمدن را دستاوردهای مادی و معنوی انسان‌ها که مبتنی بر جهان‌بینی پیشرو و پیش‌برنده است، بدانیم باز این انسان‌ها هستند که با اراده آزاد خود تمدن‌ها را می‌سازند.

 برخی از اندیشمندان بین آزادی معنوی و آزادی اجتماعی تفکیک قائل شده‌اند؛ از این رو برای آزادی اجتماعی مرز ایجاد کرده‌اند و عدالت، قانون یا آزادی دیگران را محدودیت‌های آزادی دانسته‌اند؛ چنانچه آزادی حقیقی را توأمان به‌معنای آزادی معنوی یعنی رهایی انسان‌ها از قید هوا و هوس و نفسانیت و آزادی اجتماعی را به‌معنای زمینه ظهور و بروز استعدادهای متعالی انسان‌ها بدانیم این آزادی هیچ‌گونه حدومرزی ندارد و نهایتی برای آن متصور نیست.

در انقلاب اسلامی ایران چه از حیث مبنا «توحید» و هدف «تمدن‌سازی» و چه از حیث «آزادی حقیقی» نقش مردم بسیار پر رنگ و اساسی است و همراهی مردم در تمام شئون سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به‌معنای واقعی کلمه ضروری است؛ از این رو نظام اسلامی اعم از دولت، مجلس، قوه قضائیه، نیروهای مسلح و... موظف است در همه این امور زمینه مشارکت واقعی مردم را فراهم کند و انحراف در انقلاب زمانی آغاز می‌شود که تصور شود نقش مردم صوری است. چنانچه نهادها، احزاب و گروه‌های سیاسی زمینه‌ساز مشارکت حداکثری باشند در مسیر تحقق آرمان‌های انقلاب‌اند و چنانچه درگیر باند و باندبازی، فرقه‌گرایی و ناامیدسازی مردم از مشارکت باشند در مسیری انحرافی قرارگرفته‌اند.

تاریخ انتشار: 1402/11/21