آگاهی از کتابشناسی یک موضوع، اولین گام برای انجام پژوهش است؛ زیرا به پژوهشگر کمک می‌کند تا دوباره کاری نکند و با اتلاف وقت روبه‌رو نشود و همچنین امکان دارد، موضوع‌های نوین‌تر و بهتری به ذهنش خطور کند.

تهیه کتابشناسی سابقه بسیار طولانی دارد. قدیمی‌ترین کتابشناسی، فهرست کتابخانه آشور بانی پال در نینوا بوده است. در غرب نخستین کتابشناسی، در سده دوم میلادی توسط جالینوس، پزشک یونانی، با عنوان کتابِ کتاب‌های من تهیه شد.

در شرق نیز این امر سابقه طولانی دارد. ابن‌سینا از وجود فهرست کتب اوایل در کتابخانه بخارا و ابن‌خلدون از صحیفه‌ای بالغ بر هشتصد و هشتاد صفحه در کتابخانه قرطبه که اسامی دیوان شاعران را ذکر کرده است، خبر می‌دهد.

یکی از شاخص‌های توسعه یافتگی جوامع، رشد دانش اطلاع رسانی و خدمات مرجع در میان پژوهشگران آن جامعه است. خدمات مرجع دامنه وسیعی از قبیل دایرة‌المعارف، دانشنامه، کتابشناسی، نسخه‌شناسی، فرهنگ‌نامه‌ها، راهنما و اطلس دارد.

کتابشناسی یکی از مناسب‌ترین مراجع در گردآوری، تنظیم و اشاعه منابع مکتوب در حوزه موضوعی خاص است و جایگاه و ارزش ویژه‌ای در عرضه خدمات علمی دارد. در اهمیت کتابشناسی، همین بس که بدون وجود آن هیچ تحقیق و پژوهشی به‌طور کامل به سامان نمی‌رسد؛ چرا که اطلاعات لازم برای پیشبرد یک پژوهش را در اختیار محقق قرار می‌دهد. وجود کتابشناسی در هر موضوعی، از هدر رفتن وقت پژوهشگران آن رشته در جستجوی منابع جلوگیری می‌کند. همچنین نمایی از وضعیت علمی آن موضوع را نشان‌می‌دهد.

امروزه انجام پژوهش‌های جدید و کارآمد در حوزه‌های مختلف علم، بستگی به آشنایی و اطلّاع یافتن پژوهشگر از پژوهش‌های انجام گرفته دارد و کتابشناسی علمی است که به این موضوع می‌پردازد.

کتابشناسی «به‌عنوان یک هنر، عبارت است از راه و رسم تحصیل اطلاعاتی درباره کتاب‌ها و تحقیق و توصیف آن‌ها و بالاخره عرضه کردن آن به‌صورت مرتّب و منظم و هم چنین سیاهه‌ای از نام و مشخصات ثبت‌شده؛ کتاب‌ها». به‌عبارت دیگر، وسیله تحقیق و تجسس، شناخت آثار چاپ شده‌است.

این مسأله در قرن بیستم به دلایلی، اهمیت ویژه‌ای یافت: یکی احتیاج به ساز و کاری مؤثر در ثبت و ارائه اسناد و وثایق ارتباط انسان در عصر جدید در مواجه با پیشرفت وسیع نشر و دیگر نیاز کشورهای پیشرفته به دستیابی اطلاعات علمی و فناورانه.

کتابشناسی نیز در قرن اخیر در حوزه علوم انسانی، به سبب گسترده بودن حوزه‌های پژوهش، بالا رفتن آمار پژوهش، جلوگیری از تکرار پژوهش و تکامل بخشیدن به این امر به مرحله ضرورت رسید که باعث شد افرادی کتابشناسی‌های بزرگی تألیف کنند. این امر کم‌کم تخصصی‌تر شد و باعث گشت تا کتابشناسی‌هایی با محوریت افراد یا کتاب‌ها و یا موضوعی خاص داشته‌باشیم.

حضرت آیت الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی بر مقوله‌ی استکبارستیزی تأکید ویژه‌ای دارند و این امر را یکی از اهداف و مبانی بزرگ انقلاب ارزیابی و به ملت ایران خطر استکبار و وابستگی را همواره گوشزد می‌کنند.

اثر «کتابشناسی توصیفی استکبار و استکبارستیزی» در حال حاضر جامع‌ترین کتاب نوشته شده در این موضوع است، که به نگارش در آمده است و طی آن بیش از 70 مدرک مشتمل بر کتاب، پایان‌نامه و مقاله به زبان فارسی گردآوری شده و در هر مدخل ضمن اشاره به موضوعات منابعی که می‌توان اثر را در آن بازیابی کرد، اشاره شده‌است و در حقیقت فهرستگانی کامل از آثار منتشر شده درباره «استکبار و استکبار ستیزی» است.

این کتاب به قلمِ محمد کرمی‌نیا و با همکاری حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمد اسماعیل عبداللهی سامان یافته است و توسط انتشارات نظری تهران منتشر شد. این اثر به قیمت ۳۲۰۰۰۰ هزار ریال قابل عرضه در شعب انتشاراتی سراسر کشور و انتشاراتی همکار قرار گرفته است.

گزارشگر: محمد کرمی

تاریخ انتشار: 1401/11/16