رسانه فکرت | آفرین قائمی، پژوهشگر و استاد حوزه
 

به گزارش فکرت، «کاوشی در معنویت‌های نوظهور، بررسی ده جریان فعال در ایران» به قلم حمزه شریفی‌دوست، پژوهشگر و کارشناس حوزوی در این عرصه، از سوی دفتر نشر معارف در سال 1392 منتشر شد.

خواندن این کتاب برای آشنایی با جریان‌های نوظهور در عرصه معنویت به ویژه شناخت انگیزه‌های مدعیان این‌گونه معنویت‌ها، بسیار مفید و درخور استفاده است.

وظیفه خواص و حتی عوام

امام باقر (ع) فرمودند: «رَحِمَ اَللَّهُ عَبْداً حَبَسَ نَفْسَهُ عَلَیْنَا، رَحِمَ اَللَّهُ عَبْداً أَحْیَا أَمْرَنَا؛ خدا رحمت کند کسی را که خود را وقف ما سازد؛ خدا رحمت کند کسی را که امر ما را احیاء کند.» (صدوق، کمال‌الدین‌، ج ۲، ص ۶۴۴)

بهترین زمان برای انجام کار مهدوی، سربازی و خدمت به امام زمان (عج)، عصر غیبت است؛ نه زمان ظهور که زمان پیروزی و فتح است. وقتی که منتظر به روزمرگی خود مشغول و به تربیت مردم و نسل مهدوی فکر نکند، ولیّ محصور می‌شود و وِترَ المَوتُور می‌گردد.

 مشکل در همین اسارت‌ها است که مردم را از امام زمان (علیه السلام) جدا می‌کند. معیّت امام در دنیا و آخرت، تلاشی مضاعف می‌طلبد. امام هادی (ع) فرمودند: «اگر پس از غیبت قائم ما از علماء و دانشمندان آنهایی که دعوت‌کننده به سوی او و دفاع‌کننده از دین و نجات‌دهنده بندگان ناتوان خدا از دام‌های شیطان و از تله‌های دشمنان نبودند، همانا کسی باقی نمی‌ماند، مگر آنکه از دین خدا برمی‌گشت!. علماء و دانشمندان، مهار دل‌های ضعفاء و ناتوانان شیعه را نگه می‌دارند چنان‌که کِشتیبان سُکّانِ کِشتی را نگه می‌دارد. آنان نزد خداوند فضیلت داشته و برترند.» (طبرسی، الإحتجاج، ج ۱، ص ۱8)

   نیز «اگر همه تخصص‌های مورد نیاز یک جامعه به بهترین شکل وجود داشته باشد، اما جامعه، دینی نباشد، آن ملت در دنیا و آخرت دچار خسران و مشکلات واقعی خواهد بود و این مسئولیت عظیم، یعنی تبدیل جامعه به جامعه‌ای دینی، بر عهده علماء، روحانیت و طلاب است.» (رهبری، دیدار مدیران، مدرسان و طلاب حوزه‌های تهران،25/2/ ۱۳۹۵)

اهداف نگارش کتاب

چنان‌که نویسنده و ناشر در مقدمه کتاب بیان داشته‌اند: گام اول مرزبانی از حریم تشیع، شناسایی و تبلیغ و ترویج معنویت تشیع و گام دوم حراست از ایتام شیعه است، تا در دام‌های شیاطین جنّی و انسی گرفتار نیایند. متأسفانه عمده اهتمام خواص بر قسمت اول متمرکز و از گام دوم یا غافلند، یا با تسامح و اغماض برخورد می‌کنند. این رویه سبب ترویج هرچه بیشتر عرفان‌های کاذب در تشیع و از جمله ایران شده؛ روزبه‌روز بر سقوط مسلمین و به‌خصوص جوان‌ها و علی الخصوص بانوان در دام‌های این شیادان افزوده می‌شود.

جناب استاد حمزه شریفی دوست در سال 1392 به هشدار مقام معظم رهبری (دام ظله) (ر. ک. پاورقی 1، کتاب، ص 23) برای جلوگیری از شیوع این طاعون مسری لبیک گفتند و با تلاشی در خور تمجید این مجموعه را فراهم نموده‌اند.

طبق تبیین نویسنده در مقدمه، هدف ایشان تشریح تاریخچه، زمینه یا اسباب پیدایش هر فرقه، مشترکات و امتیازات عرفان‌های نوظهور، اهداف و منویات، گرایشات و مبانی و مناسک و... هر فرقه است تا خواننده با مقایسه اینها با معنویت و عرفان تشیع، جنس تقلبی و بدلی و سراب و پفک را از اصیل و آب و غذای سالم باز شناسند و هرزگی و سکس و خون‌خواری و شیطان‌پرستی را معنویت نشمارند. (ص 15-12 کتاب)

این کتاب تلاشی است که در ده سال پیش، به‌جا و به موقع صورت گرفته، لکن در پی شیوع سایر عرفان‌ها در این دهه، نیازمند بازنگری و بخصوص تکمیل است.

به هرحال خواندن این کتاب به همه آنان که به نوعی درگیر پاسخ به شبهات در دنیای مجازی یا فضای دانشگاه و مانند اینها هستند، توصیه می‌شود، زیرا معنویت‌های نوپدید بیش از پیش مورد توجه جوانان قرار گرفته و ضرورت شناخت و مطالعه و دفع آنها روزافزون گشته‌است.

نویسنده کتاب حاضر نه بر پایه نقد درون‌دینی که بر پایه روش عقلی و منطقی، آموزه‌های این مکاتب را معرفی کرده و چالش‌های پیش‌روی آنها را با بیانی شیوا، همه فهم و به دور از پیچیدگی و طرح مسائل دشوار، بررسی و نقد کرده است.

مرور تاریخی 10 جریان

این کتاب در صدد مروری تاریخی ده مورد از اهم جریان‌های معنویت‌گرا و معرفی و نقد افکار مکاتب عرفانی کاذب رائج در ایران است. از این رو عقاید غیرعقلانی و غیردینی این مکاتب کاذب معرفی اجمالی و سپس مورد ارزیابی و نقد قرار گرفته است.

نویسنده در مقدمه تحت عنوان «شاخص‌ها و غایت در معنویت‌های نوظهور» به ویژگی‌های کلی جریانات انحرافی معنویت‌گرا مانند: بحران‌زدگی رهبران، نگاه تک‌بعدی آنان نسبت به انسان، همآهنگی با صهیونیست‌ها و استکبار جهانی، وجود تناقض در افکار و رفتار و تبلیغات آنان، تحریف و سوء استفاده از مفاهیم عرفانی و اخلاق دینی، عقل‌گریزی، خلأ اعتقادی و مادی‌گرایی اشاره کرده و سپس به بیان غایات شهوانی و دنیوی اینها پرداخته است. وجه مشترک غایت اینها: شریعت‌گریزی، دین‌ستیزی و فردگرایی است!

مؤلف در ادامه به خاستگاه، معرفی مؤسس یا مؤسسان، بیان مبانی و عملکرد و بالاخره بررسی و نقد و بیان چالش‌ها و انحرافات اهم این فرقه‌ها یعنی: عرفان حلقه، پائولو کوئلیو، وین دایر، اکهارت توله، شیطان‌پرستی، قانون جذب، یوگا، اشو، دالایی لاما و عرفان سرخ‌پوستی پرداخته است.

اینها از نظر نویسنده و در سال 1392، ده جریان مهم فعال در ایران دانسته شده که شناخت و کاوش در آنها می‌تواند راه را از بیراهه برای اهل معنا باز شناسد. با توجه به بازارگرمی این مکاتب در پی تسهیلات حاصل از سوی دولت در این دهه اخیر نیاز به مطالعه و تکمیل این کتاب، بیش از پیش ضروری است.

تاریخ انتشار: 1402/01/07