ویژههای فکرت
مجموعه فکرت درصدد است، مسائل روزِ حوزه اندیشه را با نگاهی جدید و در قالبهای متنوع رسانهای به تصویر بکشد.
به گزارش فکرت، آنچه در ادامه می آید، مشروح این یادداشت است؛
تاریخ همچون موجودی غیرقابل توصیف است که همواره خود را تن‌آورده می‌کند و تغییر وتضایف در آن دائمی است و مردمی که در بستر آن زندگی می‌کنند، همواره تغییرات را درک کرده و سپس فراموش می‌کنند تا برای حوادث دیگر جایی برای ثبت و درج داشته‌باشند. امروزه با ظهور جدید پیشرفته‌ترین تکنولوژی‌ها در کوچک‌ترین مقیاس‌ها، همچون تراشه‌های سیلیکونی ریز مقیاس، بازهم محدودیتی برای حفظ داده‌های بزرگ وجود دارد. پس ما که در زمان تسلط فناوری بر انسان هستیم این محدودیت را متوجه می‌شویم. درک این کرانمندی برای ثبت اطلاعات، درکی به وسعت تاریخ است.
انسان چون مدنی است امور خود را به‌صورت جمعی پیش برده‌است. انسان در طول تاریخ خود، دائم در حال یک زیست جمعی نیز هست. این تجربه جمعی که مبتنی بر مشاهده و حس کردن رویدادها و اتفاقات جمعی است پس از شکل‌گیری مناسبات جدید همچون دولت ـ ملت بار معنایی دیگری نیز یافته‌است، چرا که ساخت ملیت جدید موجب اتمسفر سیاسی ـ اجتماعی مشترک نیز شده‌است. با ظهور رسانه‌ها این عرصه عمومی مشترک تقویت شده‌است. از طریق رسانه‌ها افراد به دنیاهای یکدیگر نزدیک شده‌اند و اخبار تحولات سیاسی و اجتماعی ملت‌ها و فرهنگ‌های مختلف هم به آن افزوده شد.
حافظه تاریخی یک ملت یک سرمایه عظیم برای آن‌هاست که آن‌ها در پیچاپیش لحظات دشوار پیشرو رهنمون می‌سازد و در واقع می‌تواند به‌عنوان بخشی از هویت آن ملت، موجب استعلای آن گردد. اما به‌راستی این حافظه تاریخی جمعی، این مکانیسم پیچیده چطور عمل می‌کند؟ اهمیت این حافظه تاریخی چقدر است؟ چطور می‌توان حافظه تاریخی را ارتقا بخشید؟ آیا جامعه ایرانی حافظه تاریخی قوی دارد!؟
ما مسلمانان به کرات از این حافظه تاریخ رنج‌برده‌ایم. توصیه پیامبر اکرم (ص) به پاره جگر بودن دختر مبارکشان که تنها چند ماه بعد از رحلت پیامبر (ص) در خاطر مردم نماند. از پیمان‌شکنی مردم و فراموشی بیعت مردم با علی بن ابی‌طالب (ع). از فراموش کردن کید و مکر معاویه در صفین و... تا فراموش کردن نامه‌هایی که کوفیان نوشتند و چند روز بعد فراموش کردند و در مقابل او ایستادند. هر برگ تاریخ مملو از این تجربه‌ها و عهد‌هایی که مایه عبرت نشدند و گویی این جامعه دریافتی از حافظه تاریخی خود ندارد. در ایام محرم هستیم و محرم برای ما شیعیان یک حیات دوباره است و از آن جایی که هروز عاشورا و همه‌جا کربلا است، در پرونده جدید می‌خواهیم به بازخوانی حادثه عاشورا با رویکرد مسئله «حافظه تاریخی» بپردازیم که چه شد در کمتر از ۶۰ سال مردم از بیعت با علی ابن ابی‌طالب (ع) به شهادت فرزندش رسیدند...؟!
مسئله حافظه‌تاریخی، فقط یک موضوع تاریخی نیست بلکه نقطه‌عطف زمانه جدید ما نیز هست. به‌ویژه در صد سال اخیر، فراز و فرودهای جامعه ایرانی بسیار اهمیت داشته است. از آنرو که استعمار مدرن در از طریق دست‌کاری و اختلال در سیستم حافظه تاریخی یک ملت آن را استعمار می‌کند و به بردگی می‌کشاند سزاست که بیشتر به این مهم بپردازیم. از زحمت یک ملت برای قیام مشروطه و نتیجه‌ای که به باد رفت و فراموشی دست استعمار انگلیس و شوروی در ایجاد تفرقه و بعدها نیز کودتا مصدق در ۲۸ خرداد و... همه این‌ها می‌توان مطمح نظر باشد.
به نظر تیم اتاق فکر رسانه فکرت، بعد از برگزاری یک انتخابات پرشور شاید بی‌جهت نباشد که این مسئله کلیدی را باز کنیم و اندکی پیرامون آن به بحث پرداخته و وضعیت جامعه اکنونی خود را مورد پرسش قرار دهیم. همه این عوامل موجب شده در پرونده جدید جاری به بررسی مفهوم حافظه تاریخی در امتداد تاریخ از عاشورا و صدر اسلام تا تاریخ صدساله اخیر و نیز در نهایت به وضعیت حافظه تاریخی جامعه ایرانی بپردازیم...
تاریخ انتشار: 1403/04/17
- برچسب ها:
- سرمقاله فکرت
- حافظه تاریخی