به گزارش فکرت، اولین روز از آخرین ماه سال قمری، سالروز پیوندی آسمانی است که دیگر هیچ‌گاه همانند آن در تاریخ تکرار نشد. امیرالمؤمنین علی(ع) با صدیقه طاهره(س) در این روز عزیز، پیمان عشق بستند و خدای متعال، والاترین فرستاده‌ی خویش را بر این پیمان مبارک و بی مثال، گواه گرفت.
به مناسبت فرارسیدن اول ذی الحجه، سالروز ازدواج علی(ع) و فاطمه(س) نیم نگاهی انداخته ایم به برخی از کتب شاخص با موضوع زنان و خانواده که در ادامه، ماحصل این تلاش جمع و جور، تقدیم نگاه شما فرهیختگان عزیز می گردد؛

امام خمینی(ره) و الگوهای دین شناختی در مسائل زنان
این کتاب به قلم سیدضیاء مرتضوی را انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم یعنی بوستان کتاب در سال 78 منتشر کرده که البته چندین بار هم تجدید چاپ شده است.
نویسنده در مقدمه ضمن تأکید بر این حقیقت که دستگاه اندیشه و ساختار سلوک فردی و اجتماعی حضرت امام (ره)، دستگاه واحد با اجزایی به هم پیوسته است، متذکر می شود که شناخت دین از نگاه امام راحل و از جمله شناخت شخصیت انسانی اسلامی زنان و مسائل آنان از جمله رسالت های جامعه ایرانی به خصوص نسل جوان است.
به زعم مؤلف، این مهم آن گاه ضرورتی مضاعف پیدا می کند که می دانیم پیدایش و استمرار انقلاب اسلامی و چارچوب مدیریت نظام و اجتماع اسلامی بر اساس اندیشه امام خمینی(ره) بوده است.

لازم به ذکر است که مباحث این کتاب ،ابتدا در مجله پیام زن به مناسبت فرا رسیدن یکصدمین سال تولد حضرت امام (ره) انتشار یافت و در چند محور به خصوص مورد توجه قرار گرفت؛ کلام و انسان شناسی، خانواده و تربیت، جامعه و فرهنگ. در بخش اوّل (انسان شناسی و کلام)، موضوعاتی چون یکسان بودن حقیقت انسانی زن و مرد، عدم انحصاری بودن دستیابی به حیات طیبه، جزای احسن و عمل صالح و گشوده بودن راه کمال برای همه اعم از زن و مرد، عاطفه نقطه عطف زندگی مورد بحث قرار گرفته است.
در بخش دوم با عنوان خانواده و تربیت، به این مسائل پرداخته شده است: زنان زیربنای فضیلت های انسانی و ارزش های والای الهی، الگوطلبی و الگوسازی و نقش مهم آن در شکل گیری شخصیت زنان، معرفی جامع و درست و اصولی الگوها، ارزش و اهمیت و قداست خانواده به عنوان نهاد فراگیر اجتماعی، شأن مادری و شرافت و مسئولیتی که زن در این جایگاه دارد و توجه ویژه ای که امام در بیانات خویش بدان داشته است.

بخش سوم کتاب را موضوع جامعه و فرهنگ تشکیل می دهد و مشتمل بر این نکات است؛ نقش تکمیلی متقابل زن و مرد در نظام آفرینش و ساختار تکوینی زندگی آدمی؛ توجه به ملاک های اصیل و معیارهای حقیقی در ارزش گذاری وزن انسانی بانوان، اراده و اختیار و آزادی عمل به همراه خرده آگاهی زن، او را در تعیین سرنوشت خویش مسئول و متعهد می داند و در این مقوله زنان با مردان مشترکند، مشارکت سیاسی، حضور در عرصه های فرهنگی و اجتماعی و دفاعی، نظارت عمومی و نقش زنان، حفظ و رعایت جهات شرعی و توجه به عفاف و حجاب توسط بانوان برای حضور در عرصه های اجتماعی و سیاسی و این که تحصیل و تدریس فرصتی است که به جنس خاصی تعلق ندارد و باید برای همه فراهم باشد.

اسلام و فمینیسم
این کتاب مشتمل بر مصاحبه ها و خلاصه مقالات همایش اسلام و فمینیسم است که در قالب یک مجموعه دو جلدی، به همت انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد در سال 79 به زیور طبع آراسته شده است.

پژوهشکده فرهنگ و معارف، وابسته به نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها در مقدمه این کتاب آورده است؛
"افراط و تفریط هایی در خصوص مسائل زنان صورت گرفته است. برای رسیدن به یک معیار متوازن و تعدیل شده، چه کاری مهم تر از این که دگرباره زن را در تفکر اسلامی بازشناسی و بازخوانی کنیم و در ضمن از وضع زن در عرصه جهانی و افت و خیزهای مکاتب گوناگون فمینیستی نیز شناختی عالمانه و آگاهانه و به دور از حبّ و بغض به دست آوریم تا بتوانیم اوضاع زنان را در جهان و ایران بهتر دریابیم و درباره او اندیشمندانه تر برنامه ریزی کنیم"

 الگوی جامع شخصیت زن مسلمان 
این کتاب به قلم محمدتقی سبحانی نگاشته شده و چاپ نخست آن مربوط به سال 82 و به همت دفتر مطالعات و تحقیقات زنان است.
در این اثر پژوهشی مستقیماً به مسائل زنان پرداخته شده و مقصد اصلی آن سامان مند کردن مطالعات زن پژوهشی در عرصه دین عنوان شده است.
در فصل نخست کتاب به سه رویکرد اصلی بین اندیشوران مسلمان نسبت به مسائل زنان پرداخته و نشان داده شده که در بین این سه گرایش، یعنی سنت گرایی، تجددگرایی و تمدن گرایی، می توان آنها را از هم تفکیک کرد. در این بخش روشن شده است که لزوم طراحی الگوی شخصیت زن مسلمان تنها بر اساس دیدگاه سوم (تمدن گرایی) قابل دفاع و پی گیری است.
 در دومین فصل واژه هایی چون نظام، الگو، شخصیت و... مورد بحث قرار گرفته و خاطرنشان شده که الگوی شخصیتی در تمایز با دو مقوله دیگر یعنی نظام شخصیت و برنامه عمل زنان، مقوله نوینی است که فراتر از اجتهاد فقهی و کارشناسی علمی، به تخصص و پژوهش افزون تری نیازمند است. 
بررسی ساختار الگوی شخصیتی زن و مراحل رسیدن به آن در آخرین فصل، مورد بررسی قرار گرفته است. لازم به ذکر است که این کتاب دارای یازده نمودار، فهرست منابع و نمایه موضوعی می باشد.

جنسیت و مشارکت
عباس محمدی اصل این کتاب را به همت انتشارات روشنگران و مطالعات زنان در سال 1381، نوشته است.
نویسنده در این اثر کوشیده تا نشان دهد مناسبات قدرت و مشارکت جنسی با تأکید بر جنسیت زنان در جامعه ایران در قرن بیست و یکم از چه وضعی برخوردار است و چگونه می توان تغییر تقسیم کار جنسی در این جامعه را از منظر تحول زیربنایی در تعاملات قدرت اجتماعی جامعه معاصر ایران در مورد نظم نوین جهانی به تماشا نشست. 
در راستای تحقّق چنین مقصدی این کتاب در پنج بخش سامان یافته است. در فصل اوّل تحت عنوان ایده آغازین، کلیاتی در جامعه شناسی سیاسی، زمینه سازی و طرح موضوع و مشارکت سیاسی و جامعه پذیری زنانه آن در ایران بررسی شده است.

 در فصل دوم، به صورت بندی مسائل مورد نظر پرداخته و منابع عمده تحقیقی را ارزیابی نموده و نظریات و فرضیه هایی را در خصوص مشارکت سیاسی زنان مطرح کرده است.
 ملاحظات روشی موضوع، فصل سوم است. در فصل چهارم نیز با نام آزمون فرضیه، تأکید مؤلف بر آن است که نیروی اجتماعی عمده قانون گذاری پس از انقلاب روحانیان هستند. پس از بررسی خصایص این نیروها، ساخت حکومت ایران پس از انقلاب را معین کرده و در ادامه روشن نموده است که چگونه دیدگاه این طیف، پس از انقلاب به تنظیم مشارکت سیاسی زنان در معنای کنترل و نیمه فعال نگه داشتن شکاف جنسی یاری رسانیده است. 
سرانجام مباحث، موضوع آخرین فصل کتاب است که در آن به جمع بندی مطالب مطروحه مبادرت گردیده و نتیجه گیری شده است. 

زن از دیدگاه نهج البلاغه
فاطمه علایی رحمانی، تهران نویسنده این کتاب است و کوشیده تا بر این مساله تأکید کند که طرح موضوع زن درنهج البلاغه در واقع ترسیم بُعدی از سیمای کامل زن در قرآن کریم است. البته جوی آکنده از فتنه های زمانه و دسیسه های سیاسی آن را در برگرفته و بر آن اثر گذاشته است. در این میان، عبارات نهج البلاغه در انتظار شارحی راستین است تا باطن آنها و حقیقت شان را بازگو نماید. 

مؤلف این کتاب نیز در جستجوی آن است که به تصویر حقیقی از کلمات نهج البلاغه درباره زنان دست یابد و از این رهگذر بذر اطمینان را در قلوب زنان مسلمان بیفشاند.
نویسنده در مقدمه ای مفصّل کوشیده تا مسائلی چون هویت و عظمت زن، طبیعت ثانوی، تفاوت های زن و مرد، سیمای غیر قابل انفکاک زن و مرد از نظر هویت انسانی در قرآن، وزانت اجتماعی زن، احکام مشترک و اختصاصی زن و. .. را مورد بررسی قرار دهد.

در نخستین فصل کتاب، اسناد و مناسبت های تاریخی، خطبه 80 نهج البلاغه که به مذمت زنان اختصاص دارد، مورد بررسی قرار گرفته است. مؤلف می گوید: این خطبه به سرزنش زنان به دلیل کمی عقل و کمبود آنان از بهره ایمان اختصاص ندارد بلکه مراد یا فرد خاصی است که غائله جمل را پدید آورد و یا آنکه هر زنی که در تشخیص اجتماعی خویش دچار اشتباه گردیده است.

در فصل دوم با عنوان نقصان ایمان، نویسنده اولین قسمت خطبه 80 را که به نقص ایمان زن اختصاص دارد، مورد ارزیابی قرار می دهد و در این ارتباط از اظهارات ابن میثم بحرانی و علامه خویی (از شارحان نهج البلاغه) انتقاد می کند و خاطرنشان می نماید کاستی در ایمان زن، حالت موقتی است که به دلیل عارضه بدنی و دگرگونی های روانی در هنگام عادت ماهیانه متوجه او می گردد و نمی توان این نقص را در ارتباط با خداوند تلقی کرد.

بررسی دومین بند خطبه 80 نهج البلاغه درباره نقص عقل زن، موضوع فصل سوم کتاب است. در این بخش مؤلف کوشیده است با بررسی آیات و روایات و نقد و بررسی نظریات برخی مشاهیر مسلمان خصوصاً شارحان نهج البلاغه حقایقی را درباره خردمندی زنان روشن کند.
نقصان بهره زن در مسائلی چون ارث و مالکیت، موضوع چهارمین فصل کتاب است. نتیجه گیری حضرت علی(ع) از مقدمات مذکور در فصل پنجم کتاب پیگیری شده است. بررسی تطبیقی خطبه 80 نهج البلاغه و مقایسه آن باخطبه های 13 و 155 نهج البلاغه ذیل فصل ششم صورت گرفته است. عناوین دیگری که برای زن در نهج البلاغه یاد شده و نیز نمونه هایی از شخصیت های عالی در جامعه زنان و صفات نیک زن در احادیث به ترتیب، موضوعات فصل های هفتم و هشتم و نهم کتاب را در برگرفته اند.

حقوق زنان، انقلاب اسلامی و فرآیند جهانی شدن
نویسنده این کتاب، زهرا گلدانی است که آن را در سال 1382 به همت پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی منتشر کرده است.
در مقدمه این اثر آمده است:"کتاب حاضر نتیجه تحقیق و بررسی علمی و کارشناسانه در حوزه حقوق زنان در جهان و در جوامع اسلامی است. حقوق زنان از جمله مباحث مطرح در قرن بیستم میلادی می باشد. در این قرن راجع به این موضوع بحث های مفصل و گاه ضد و نقیض زیادی صورت گرفته است. در ایران نیز از چند سال قبل حقوق زنان و پیوستن ایران به کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان مطرح گردید و موجب بحث ها و گفتگوهای متعدد شد. 

عدم پیوستن جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون مورد اشاره پیامدهایی به دنبال داشته است. همچنین نظرات متناقضی در خصوص پیوستن و یا نپیوستن ایران به این کنوانسیون در تمامی سال های پس از انقلاب در داخل ایران و نزد مراجع علمی و دینی و تصمیم گیری نظام وجود داشته و هنوز هم موافقان و مخالفان عمده ای در این رابطه وجود دارد. 
این کتاب سعی در روشن کردن ابعاد مختلف مباحث موجود و شناساندن آگاهانه و علمی کنوانسیون و مبانی حقوق زن در اسلام و تطبیق آن دو را داشته و راهکارهایی در این زمینه ارائه داده است. این کتاب در پنج فصل به شرح ذیل تنظیم گردیده است: در فصل اوّل، روش شناسی تحقیق و تبیین مسائل آن بحث شده است. در فصول دوم و سوم، اصل کنوانسیون و مبانی حقوق زنان در اسلام در ابعاد گوناگون مورد بررسی قرار گرفته است. فصل چهارم این کتاب به مقارنه و تطبیق مواد کنوانسیون با قوانین جمهوری اسلامی ایران پرداخته و سعی مؤلف بر این بوده که موارد انطباق و اختلاف را روشن کند؛ در آخرین فصل، یافته ها و رهیافت های تحقیق در جهت پیوستن به این کنوانسیون ارائه گشته است.
 

تاریخ انتشار: 1403/03/19