ویژههای فکرت
مجموعه فکرت درصدد است، مسائل روزِ حوزه اندیشه را با نگاهی جدید و در قالبهای متنوع رسانهای به تصویر بکشد.
وقتی گروهی از اقتصاددانان در قالب نامهای رسمی، ذیل ادبیات «اصلاح بودجه»، حذف نهادی خاص را مطالبه میکنند و یک هفتهنامه اقتصادی با خیال آسوده تیتر «انگلهای بودجه» را بر پیشانی بحث مینشاند، نشان است میدهد با پروژهای ایدئولوژیک وبهرو هستیم: پروژهی تصرف میدان عمومی توسط پارادایم نئولیبرال.
جریان نئولیبرالِ توسعهخواه در ایران، سالهاست که هر آنچه در برابر منطق بازار مقاومت میکند را بهعنوان مانع آزادی، دشمن توسعه صورتبندی میکند و در این روایت، تنها آن فضاهایی حق حیات دارند که یا مستقیماً در خدمت بازار باشند یا نهایتاً به منطق سود تن بدهند. پارادایم نئولیبرالِ توسعهخواه، دیگر حتی زحمت پنهانکاری هم به خود نمیدهد. مسئلهاش تصرف میدان عمومی است.
در این چارچوب، نهاد فرهنگی بهخاطر کارکرد مقاومتیاش هدف قرار میگیرد؛ مقاومتی در برابر کالاییشدن معنا، فرهنگ، آموزش و حتی امید اجتماعی. این نهادها آخرین فضاهایی هستند که اجازه نمیدهند همهچیز به نرخ ارز، قیمت بازار و سود دلالی ترجمه شود. طبیعی است که در چشم سرمایهداری افسارگسیخته و اقتصاد دلالمحور، چنین فضاهایی «تحملناپذیر» باشند.
چه کسی به شما حق داده است تعیین کنید چه نهادی، چه صدایی و چه شکلی از زندگی اجتماعی حق بقا دارد؟ چگونه جریانی که آزادی را بر پیشانی گفتمان خود حک کرده، بهراحتی زبان حذف، تحقیر و انگزنی را به کار میگیرد و نهادهای فرهنگی را «انگل» مینامد؟
پرسش اساسی این است: چرا نهاد فرهنگی باید حذف شود، اما نظام دلالی، سفتهبازی، رانت ارزی و سوداگری هرگز «انگل» نامیده نمیشوند؟ چرا بازارهایی که ارزشافزودهای تولید نمیکنند اما زندگی میلیونها نفر را میبلعند، مصون از این زبان حذفاند؟
وقاحت اینجاست که همان جریانی که سالها خصوصیسازی بیضابطه، آزادسازی قیمتی، رانتسازی ساختاری و دلاریزهکردن زندگی روزمره را پیش برده، امروز خود را منادی اصلاح معرفی میکند؛ آن هم با حذف نهادهایی که هنوز بیرون از چرخه سوداگری ایستادهاند. بحران را ساختهاند و حالا برای بقا، دست به حذف میزنند.
تناقض زمانی عیانتر میشود که به یاد بیاوریم همین جریان، پس از جنگ اخیر، با صدای بلند از «انسجام اجتماعی» سخن میگفت. انسجام اجتماعی به معنای چیست؟ مگر انسجام اجتماعی بدون بهرسمیتشناختن تکثر نهادی، ارزشی و فرهنگی ممکن است؟ یا انسجام از نظر این جریان، فقط به شرط حذف صداهای مزاحم است؟
آزادیای که با طرد آغاز شود، آزادی نیست. انسجامی که با تحقیر ساخته شود، انسجام نیست. و توسعهای که میدان عمومی را قربانی کند، چیزی جز فتح جامعه به نام بازار نخواهد بود.
تاریخ انتشار: 1404/09/25
- برچسب ها:
- نئولیبرالیسم
- اقتصاددان
- توسعه
- فکرت