ویژههای فکرت
مجموعه فکرت درصدد است، مسائل روزِ حوزه اندیشه را با نگاهی جدید و در قالبهای متنوع رسانهای به تصویر بکشد.
دکتر فرامرز رفیعپور، نویسنده و جامعهشناس مطرح ایرانی در همایش "تکریم پژوهشگران برتر علوم انسانی- اسلامی" که در موسسه امامخمینی(ره) برگزار شد، ضمن گرامیداشت یاد و خاطره مرحوم آیتالله مصباحیزدی، نکات مهمی را در باب پژوهش و تولید علم بیان کرد که تلخیصی از آن ها در ادامه میآید؛
واژه «کمنظیر» بهدرستی گویای وسعت شعاع فکری و عمق اندیشه مرحوم آیت الله مصباح نیست. دانش اجتماعی و انسانی ایشان بسیار گسترده بود و به همین دلیل تمایل داشتند که علوم انسانی بیش از پیش رنگ و بوی حوزوی به خود بگیرد.
پژوهش، پیش از هر چیز، با «مسئله» آغاز میشود و هر پژوهش یک مسئله دارد، علل دارد، فرایند دارد و پیامدهایی را به دنبال میآورد؛ اما مهمترین و مرکزیترین عنصر در این چرخه، مسئله است و اگر مسئله درست تشخیص داده نشود، کل فرایند پژوهش بیثمر خواهد بود.
در اواخر دهه ۶۰ شمسی، زمانی که بهتازگی در آلمان به درجه پروفسوری رسیده بودم، به آمریکا دعوت شدم و یک سال در دانشگاه ویسکانسین–مدیسون حضور داشتم؛ دانشگاهی که در زمره پنج دانشگاه برتر آمریکا قرار دارد و مهمترین دغدغه من در آنجا این بود که ببینم پژوهشگران آنها چه مسئلهای را دنبال میکنند. آنچه بهروشنی مشاهده میشد این بود که تمرکز اصلی پژوهشها بر حال و آینده بود. بودجههای تحقیقاتی عمدتاً به پژوهشهایی اختصاص مییافت که بتواند برای آینده راهحل ارائه دهد، نه صرفاً پرداختن به گذشته.
در ایران، بهویژه با گسترش بیرویه دانشگاهها پس از سال ۱۳۶۸ و افزایش مقاطع تحصیلات تکمیلی، مسئلهیابی به حاشیه رانده شد و بسیاری از پایاننامهها فاقد مسئلهای هستند که بتواند مشکلی از کشور را حل کند یا برای آینده راهگشا باشد و در برخی موارد، دانشجو صرفاً به دنبال مدرک است و استاد نیز انگیزهای فراتر از امور روزمره ندارد؛ پدیدهای که در علم به آن «تولید درونگروهی» یا نوعی رکود علمی گفته میشود و مانع پیشرفت واقعی دانش است.
نتیجه بررسیهای من نشان میدهد که تنها درصد اندکی از دانشگاهیان توانایی حل مسائل واقعی را دارند و بسیاری از اساتید به تدریس جزوههایی عادت کردهاند که سالها بدون تغییر تکرار میشود و اگر از آنها درباره یک مسئله واقعی جامعه سؤال شود، همان مطالب کلی و نظری را بازگو میکنند، بیآنکه راهحلی عملی ارائه دهند.
پس از جنگ تحمیلی و نیز درگیریهای منطقهای اخیر، دشمنان ایران مسیر جنگ فرهنگی و اجتماعی را در پیش گرفتهاند و هدف اصلی این جنگ، نظام ارزشی جامعه است؛ ارزشی که اگر تضعیف شود، بنیانهای اجتماعی نیز بهسرعت فرو میریزد و در چنین شرایطی، علوم انسانی و بهویژه جامعهشناسی باید در خط مقدم تحلیل، مسئلهیابی و ارائه راهحل قرار گیرد.
امیدوارم مؤسسه امام خمینی(ره) و مجموعههایی از این دست که علوم انسانی را با نگاه عمیق دینی و اجتماعی دنبال میکنند، بتوانند الگوی جدیدی از پژوهش مسئلهمحور و آیندهنگر ارائه دهند؛ الگویی که به جای انباشت پایاننامه و مقاله، به حل مسائل واقعی جامعه ایرانی بینجامد و نقش خود را در صیانت از هویت فرهنگی و ارزشی کشور بهدرستی ایفا کند.
تاریخ انتشار: 1404/09/26
- برچسب ها:
- پژوهش
- فرامرز رفیع پور
- فکرت