از تربیت علمی تا حکمرانی علمی

رسانه فکرت | حمید احتشام‌کیا، پژوهشگر فلسفه

فلسفه‌ورزی بلکه هر نوع از تفکر و تلاشِ وافر برای دانستن امور یا کشف قواعد و قوانین حاکم بر طبیعت و فراطبعیت، چهار مرحله اساسی دارد.

1.فرد در مرحله اول، شروع به یادگیری مقدماتِ لازم برای یک فهم تخصصی می‌کند. مانند فضانوردی که دانش‌ها و مهارت‌های مقدماتی برای سفر به فضا را کسب کرده است.

2.در مرحله دوم دانشجو به ساحت پیچیدگی‌های علم سفر می‌کند. این مرحله از تحصیل، فرد را از دانشجوی خام و مبتدی به دانشجوی پیشرفته و متخصص تبدیل می‌کند؛ مانند فضانوردی که از جوّ زمین خارج شده و از افق متفاوتی زمین و اطراف آن را مشاهده می‌کند.

3.در مرحله سوم دانشجو سیر آفاقی و انفسی خود را در پیچیدگی‌های علم شروع کرده و اینجاست که اگر بخت و اقبال یاریش کند، و رب‌النوعش مددکاریش کند، موفق به کشف علمی می‌شود. مانند فضانوردی که شروع به جستجو در فضا و مشاهده رویدادهای آنجا می‌کند و احتمالا موفق به کشف علل و روابط بین پدیده‌ها می‌شود. در واقع در این مرحله فرد پس از دوران دانشجویی به مقام دانشمندی نائل می‌شود.

4.مرحله چهارم مرحله‌ای است که دانشمند می‌تواند بین آموخته‌ها و کشفیاتش از یک‌سو و نیازها و مشکلات جامعه‌ از سوی دیگر پیوند و ارتباط برقرار کرده و از قبل آنچه آموخته، خدمتی به خلق ارائه کند. این عالی‌ترین مقام علم است. مانند فضانوردی که با اشیاء باارزشی از فضا به زمین برگشته است.

دانشجویان در کشور ما معمولا سفر اول را با موفقیت طی نمی‌کنند؛ یعنی اغلب، تخصص و مهارت‌های لازم برای سفر به پیچیدگی‌های علم (مرحله دوم) را کسب نمی‌کنند. معدود دانشجویانی هم که موفق به شروع این سفر می‌شوند، هنوز تا پای دیوارِ پیچیدگی‌هایِ علم پیش‌نرفته به دلیل موانع معیشتی یا انگیزشی متوقف می‌شوند.

اگر تعداد واردشدگانِ به مرحله سوم یعنی تعداد کسانی که با توفیقاتی خاص به شناخت نسبتا عمیقی از پدیده‌ها و کشف روابط و ضوابط بین آنها نائل می‌شوند، زیاد باشد، آنگاه می‌توان امید داشت فردی از بین ایشان بتواند بین آموخته‌هایش و مشکلات جامعه‌ پیوند زده و به تعبیری دستاوردهای نظریش را به کالای عملی تبدیل کند (مرحله چهارم)

اما تا وقتی هیمنه و شکوه لشکر علم‌جویی در همان دو مرحله اول فرو می‌ریزد، امیدبستن به حکمرانی علمی، آرزویی دست‌نیافتنی به‌نظر می‌رسد.

تاریخ انتشار: ١٤٠٢/١١/١٤