به گزارش فکرت، در گفتمان انقلاب اسلامی دو نظریه اساسی در باب مشروعیت در عصر غیبت وجود دارد: «نظریه نصب» و «نظریه انتخاب» . مطابق نظریه نصب، منشا مشروعیت دینی حکومت تنها خدا است و مردم، حکومت را به فعلیت و تحقق می‌رسانند و در مشروعیت فقهی آن نقشی ندارند اما مطابق نظریه انتخاب منشا مشروعیت فقهی حکومت علاوه بر «خداوند»، «مردم» نیز هستند.

مطابق نظریه انتخاب مردم یکی از ارکان و پایه‌های مشروعیت حکومت هستند و مطابق نظریه نصب نیز هر چند مردم پایه مشروعیت حکومت نیستند اما پایه «اعمال مشروعیت» هستند و حکومت را به فعلیت و تحقق می‌رسانند. بنابراین باید توجه داشت که اعتقاد به هر یک از نظریات فوق نمی‌تواند منجر به انکار رای و نظر مردم در نظام اسلامی شود. بنابراین «هیچ کس در نظام اسلامی نباید مردم رای مردم و خواست مردم را انکار کند. حالا بعضی رای مردم را پایه مشروعیت می‌دانند لااقل پایه اعمال مشروعیت است بدون آراء مردم، بدون حضور مردم و بدون تحقق خواست مردم، خیمه نظام اسلامی، سر پا نمی‌شود و نمی‌ماند البته مردم مسلمانند و این اراده و خواست مردم در چهارچوب قوانین و احکام اسلامی است.» (خطبه‌های نمازجمعه‌ در دهمین سالگرد رحلت امام خمینی (رحمه‌الله))

در موضوع مشارکت حداکثری در انتخابات دو گروه اصلی وجود دارند: یک گروه معتقد است که مشارکت حداکثری باید مقدم بر انتخاب بهترین نماینده دارای اولویت باشد. گروه دیگر به عنوان دیدگاه مقابل اولویت را بر انتخاب بهترین نماینده قرار می‌دهند و بر این باورند که انتخابات باید به گونه‌ای برگزار شود که شخص مطلوب در انتخابات به پیروزی برسد.

پیامدهای راهبردی مشارکت حداکثری از منظر مقام معظم رهبری

رهبر انقلاب در یکی از سخنرانی‌های خود چهار خصوصیت انتخابات مطلوب در جمهوری اسلامی را مشارکت قوی، رقابت واقعی، سلامت به معنای حقیقی کلمه و امنیت انتخابات دانسته و سرفصل‌های زیر را در مورد اهمیت انتخابات و مشارکت حداکثری بیان داشته‌اند:

- راه حل مشکلات مشارکت در انتخابات است و نه عدم مشارکت

- همه گروه‌های مردم را به انتخابات دعوت کنند.

- مجلس ضعیف (به واسطه عدم مشارکت در انتخابات) توانایی رفع مشکلات را ندارد.

- راه حل تحول مشارکت در انتخابات است و نه عدم مشارکت در انتخابات: «پایه تحول انتخابات است.» (دیدار دوم دی‌ماه امسال با مردم کرمان و خوزستان)

- نتیجه نبود انتخابات دیکتاتوری هرج و مرج و ناامنی است.

در موضوع مشارکت حداکثری در انتخابات دو دیدگاه به چشم می‌خورد؛ از دیدگاه نخست مشارکت حداکثری باید مقدم بر انتخاب بهترین نماینده باشد و نگاه دوم اولویت را بر انتخاب بهترین نماینده قرار می‌دهد و می‌گوید انتخابات باید به گونه‌ای برگزار شود که شخص مطلوب به پیروزی برسد:

-هم جمهوریت و هم اسلامیت نظام متکی به انتخابات است.

- انتخابات تامین‌کننده حاکمیت ملی جمهوریت و مردم‌سالاری است.

- انتخابات ریل‌گذاری آینده کشور است.

- نقش مهم بانوان در انتخابات با تاثیرگذاری بر خانواده و جامعه

-ضرورت «جهاد تبیین» به جهت مشارکت فراگیر در انتخابات

-در صحنه نبودن مردم سیاست راهبردی دشمن است.

- تاکید بر وجه «حق» مردم بودن انتخابات در کنار وجه تکلیفی آن

مطالب فوق نشانگر آن است که همواره دغدغه مشارکت حداکثری برای رهبر انقلاب دغدغه‌ای اساسی بوده است.

مهمترین چالش‌های مشارکت انتخاباتی در ایران

با گسترش ارتباطات جهانی به واسطه فناوری‌های نو، گسترش اینترنت و شبکه‌های مجازی و دسترسی به شبکه‌های ماهواره‌ای به تدریج بسترهای گسترش گفتمان‌های رقیب گفتمان انقلاب اسلامی فراهم شد. این وضعیت جدید مسائلی نوین را در عرصه سیاست و در موضوع مشارکت انتخاباتی نیز پدید آورد. با تغییرات فرهنگی حاصل شده سطح جدیدی از نیازها در مخاطبان و به خصوص نسل جوان ایجاد شده است.

چنین فضایی هرچه پیش می‌رفت و می‌رود زیست نسل جدید در فضای مجازی تثبیت می‌شود و نقش تربیتی خانواده آموزش و پرورش و دیگر نهادها کاهش می‌یابد در واقع فضای مجازی علاوه بر ماهیت «رسانه‌ای» ماهیت «تربیتی» نیز پیدا می‌کند و نوعی از «فرهنگ نسلی» را در گستره جهانی پدید آورده است که بروز و ظهور آن را در «نسل زد» شاهد بوده‌ایم و پس آن نیز در شکلی یکپارچه‌تر در نسل آلفا مشاهده خواهیم کرد. در چنین وضعیتی مشارکت سیاسی در درون ساختار نظام جمهوری اسلامی با چالش‌های نوظهور روبرو شده که عبارت است از:

- عدم نوسازی گفتمانی

- عدم انطباق فعالیت‌های حزبی با تحولات جدید جامعه

- عدم ارتباط با نسل جدید

در کنار این چالش‌های نوظهور چالش‌های پایداری نیز از پیش وجود داشت که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

«احیای انتخابات» کلید واژه‌ای مهم برای گذار از «سیاست‌ورزی خیابانی» است. مبتنی بر همین نگاه یکی از مهم‌ترین مسائل، مشارکت دادن سلایق مختلف در فرایند انتخابات است

- محدودیت امکان عمل سیاسی

- جانشینی قبیله‌گرایی و سهم‌خواهی به جای شایسته‌سالاری

- فقدان اندیشه بومی حزبی متناسب با جامعه و نظام سیاسی ایران

- کاهش سرمایه اجتماعی

- اپوزیسیون نمایی احزاب

- سیاست‌زدگی و ترجیح منافع حزبی بر منافع ملی

- فرافکنی و نپذیرفتن مسئولیت خود از وضع موجود

همه این موارد در کنار هم سبب شده است که مشارکت سیاسی در جامعه دچار مشکل شود.

تاریخ انتشار: 1402/12/07