در شماره هفتم فصلنامه «نامه جمهور»، قلم امیرعباس شاهسواری با روایت‌های تازه‌ای از زندگی فلسطینیان و رنج‌های آنان پس از ۷ اکتبر، به بررسی ابعاد انسانی این بحران می‌پردازد. با فراتر رفتن از خبرهای سطحی و آشنا، این نوشته تلاش می‌کند حقیقتی عمیق و انسانی را در دل وقایع روزمره فلسطینی‌ها نمایان کند، واقعیتی که در پس اخبار تکراری پنهان شده است. از داستان‌های زنده‌ای چون هاله الغزالی و محمد علی السید تا زندگی‌های پرچالش و امید، این مقاله روایت‌گر تلاش و استقامت انسان فلسطینی است در مقابل ظلم و نابرابری.

دقیقاً از همان‌جایی که گمان می‌کنیم روایت‌ها تکراری شده‌اند، بداعت خلق می‌شود. در مواجهه با انبوهی از اخبار روزمره و روایت‌های تکراری از فلسطین پس از ۷ اکتبر، این حوادث به بخشی از عادات روزمره‌ی ما تبدیل می‌شوند. خبر بمباران غزه یا سرمازدگی کودکی در اردوگاه‌های پناهندگان، تنها اندکی ما را متاثر می‌کند، یا شاید اصلاً متاثرمان نکند. یکی از دلایل این بی‌احساسی، نگاه‌های سطحی و تکراری به اخبار و روایت‌های مربوط به فلسطینی‌هاست.

برای اولین بار بود که کلماتی درباره‌ی فلسطین می‌خواندم که گویی سطلی آب یخ بر سرم ریخته‌اند. هنوز هم از سرمای غربت و مظلومیت انسان فلسطینی، استخوان‌هایم درد می‌کند. این بهت و تعجب چنان عمیق بود که حتی از شب بمباران بیمارستان شفا نیز بیشتر متاثر شدم. شب قبل از آن، بی‌خواب به حرم رفته بودم تا آرام شوم. اما شنیدن این خبر، بقیه‌ی روایت را در ذهنم بازسازی کرد.

روایت‌هایی از جنبه‌های مختلف زندگی یک فلسطینی، نه تنها از هفتم اکتبر، که سال‌ها پیش از آن، چنان تأثیر عمیقی بر من گذاشت که احساس جدیدی در من ایجاد کرد. شاید برایتان جالب باشد که این احساس را از یک مجله، نه یک کتاب، به‌دست آوردم؛ مجله‌ای که جذابیت آن به‌مراتب بیشتر از صدها کتاب دیگر بود. «نامه‌ی جمهور»، مجله‌ای است که دکتر مجتبی نامخواه به همراه چهره‌های شناخته‌شده‌ی حوزه‌ی علوم انسانی منتشر می‌کنند. شماره‌ی هفتم آن به انسان فلسطینی اختصاص دارد.

پیش از حوادث هفتم اکتبر، انسان فلسطینی را نمی‌شناسیدم و پس از طوفان الاقصی نیز تنها به پوسته‌ای از روایت‌های مربوط به او دسترسی داشتم. با خواندن اولین روایت از زندگی هاله الغزالی، خشکم زد. با خود گفتم: آیا ممکن است زندگی فلسطینی‌ها این‌قدر سخت باشد، آن هم سال‌ها پیش از هفتم اکتبر؟ سؤالی که از خود پرسیدم این بود: چگونه این انسان فلسطینی دوام آورده است؟

چگونه می‌شود به خاطر علاقه به آشپزی، چاقویی برای خرد کردن سالاد بخری و در راه بازگشت به خانه در ایست بازرسی اسرائیلی‌ها دستگیر شوی، فقط به جرم خریدن چاقو؟ و دو سال از بهترین سال‌های جوانی‌ات را در زندانی بگذرانی که اتاق سه‌نفره‌ی آن شش نفر را در خود جای داده و مجبور باشی شب‌های زمستان را روی زمین سرد و بدون پتو بخوابی؟ هاله الغزالی بیست تا بیست و دو سالگی خود را در زندان‌های صهیونیستی گذراند و روز افتتاح رستورانش، برادرش شهید شد.

محمد علی السید، که از کودکی در کوچه‌ها و زیر بمباران فوتبال بازی می‌کرد، به رویایش می‌رسد و به تیم اهلی باشگاه الالخلیل می‌پیوندد. در دیدار نیمه‌نهایی با غزه، خانواده‌اش را می‌بیند، اما در راه بازگشت به کرانه‌ی باختری، اجازه‌ی بازگشت به او داده نمی‌شود. هر چه استعلام می‌کند، تنها می‌شنود: «ممنوع است!» او مجبور می‌شود با پوشش حجاج بیت‌الله‌الحرام از غزه خارج شود. این دردها برای ما ملموس نیستند و شاید تا امروز نشنیده باشیم.

مثلاً محمد عزالدین برای فرزندانش بسیار زحمت کشید و در جوانی، مانند آرتورو باندینی در رمان «جاده‌ی لس‌آنجلس»، شغل‌های مختلفی را تجربه کرد. اما او بر خلاف آرتورو باندینی، بی‌دلیل شغلش را عوض نمی‌کرد. در زمان صید ماهی از دریا، ناچار بود نیمی از بار خود را به اسرائیلی‌ها بدهد و گاهی تمام بارش را واگذار می‌کرد. زمانی که شاگرد یک تاجر لباس شد، تمام محموله‌اش به‌طور بی‌دلیل توسط صهیونیست‌ها ضبط شد و در زمینه‌های دیگری مانند برق‌کشی و لوله‌کشی نیز با همین مشکلات روبه‌رو بود.

تصور اینکه محمد عزالدین با این همه مشقت، زمانی که فرزندانش را دور هم جمع می‌کند، به آنها می‌گوید: «این دنیا محل دورهمی و زندگی نیست و ما در آخرت دور هم جمع خواهیم شد»، و بعد یکی یکی فرزندانش شهید می‌شوند، بسیار سخت است. وقتی این روایت‌ها و ده‌ها روایت ناب دیگر را می‌خوانی، تازه متوجه می‌شوی چرا فلسطینی‌ها طوفان الاقصی را رقم زدند.

تیم «نامه‌ی جمهور» به‌درستی به خلق روایت‌های جدید پرداخته است. آنها این پروژه را به احمد المصری سپردند تا به رفح، در نزدیکی غزه در شمال صحرای سینا برود و با فلسطینی‌ها مصاحبه کند و روایت‌های ناب تهیه کند. بازسازی این روایت‌ها که تنها شامل مصاحبه‌ها بوده‌اند، توسط مریم قربان‌زاده (نویسنده‌ی آثار متعددی درباره‌ی شهدا و خانواده‌هایشان که مورد تقریظ مقام معظم رهبری قرار گرفته‌اند) و امیر سعادتی (با بیست سال تجربه در مطبوعات و سردبیری روزنامه‌ی قدس) بی‌تأثیر نبوده است.

علاوه بر روایت‌ها، این مجله با سرمقاله‌ای آغاز می‌شود که خود ظرفیت تبدیل‌شدن به یک کتابچه را دارد. در این سرمقاله به بررسی ابعاد مختلف انسان مقاوم فلسطینی پرداخته می‌شود و این سؤال مطرح می‌شود که چرا به کتاب «مسئله‌ی فلسطین» نوشته‌ی ادوارد سعید پرداخته نمی‌شود و حتی این کتاب ترجمه نشده است، در حالی که کتاب «شرق‌شناسی» (Orientalism) و خاطرات و آثار روشنفکری او در ایران ترجمه شده است.

در نهایت، این مجله که به‌حق کتابی پرمایه است، مملو از نوشتارهای اصحاب علوم انسانی و شخصیت‌های برجسته‌ای چون دکتر علیرضا قائمی نیک، دکتر سلمان فتوتیان و دکتر رقیه فاضل است. حتماً این فصلنامه‌ی بدیع و نو را درباره‌ی فلسطین مطالعه کنید.

تاریخ انتشار: 1403/10/27