به گزارش فکرت، علی اسفندیار، پژوهشگر و مدرس حوزه علمیه در یادداشتی به پویایی انقلاب 57 و اتفاقات ادبی و فرهنگی جهان پرداخت و نوشت:

1800 میلادی؛ فرانسه

پاریسِ قرن هجده، خیلی هیجان‌انگیز بود، ارزان بود، نقاش‌ها، شاعرها، سربازها؛ همه‌جور آدم حضور داشتند، همه‌جا آدم‌هایی را می‌دیدی که داشتند روی کتابی کار می‌کردند.

پاریس سرمشق نویسندگان مهاجر بود، چهار راه فرهنگ و ادبیات جهانی و عناصر تشکیل دهنده‌اش نویسنده‌های اروپای شرقی، آمریکای لاتین، آسیا و آفریقا هستند. «جرج پلیمپتُن» از سردبیران مجله پاریس ریویو می‌گوید: پاریس محل تلاقی همه ماست.

فرانسه یکی از مبادی روشنگری است و تولید ادبیات برایش مسئله بود؛ البته کشورهایی همچون انگلستان و هلند هم پای کار روشنگری بودند، آنها هم به دایرة المعارف‌نویسی، برگزاری محافل ادبی و داغ کردن فضای گفت‌وشنود در کافه‌ها روی آورده‌بودند. محافل این چنینی مردم را با نشریات آشنا می‌کردند و نویسندگان حرف‌های خود را به کاغذ و مخاطب می‌سپردند، این شد که جریان‌های اجتماعی و سیاسی جان گرفتند و کلیسای بی‌خبر از همه‌جا، محدود و منزوی‌تر شد.

1342 شمسی؛ ایران

امام‌خمینی در سال‌های 41 و 42 شمسی آشکارا بر طاغوت می‌تازید، مردم اعتراض را یاد گرفتند و به ادبیات درآوردند. عکس و نوار و نامه رسانه‌های عمومی آن زمان بود و برای رساندن پیام امام به خط شدند، حالا دیگر بازداشت امام، بازتاب می‌یافت، اخبار، کار خود را می‌کرد و امام کار خود را!

در حوالی سال 45 شمسی، ادبیات متعهد به‌عنوان عامل بیداری و آگاهی‌دادن به مردم، شکل می‌گیرد و جا می‌افتد. مجموعه‌های شعر، قصه‌های کوتاه و بلند، مقالات ادبی، اجتماعی روزنامه‌ها و جنگ‌ها، برپایی نمایشگاه‌های نقاشی، شب‌های شعر و... آدم را به یاد فرانسه می‌اندازد.

امام راحل زمانی به ترکیه و نجف تبعید شدند که ادبیات متعهد و انقلابی جای خودش را در کشور باز کرده و سکوت امام را به صدا در می‌آوردند.

اروپا با کم‌کاری کلیسا جنگید و ایران با ستم طاغوت؛ اما هر دو با عمومی‌شدن ادبیات، بر شرایط خود حاکم شدند؛ در کشوری همچون فرانسه نقل مکاتب شکل گرفت و در ایران دهه‌ی چهل و پنجاه، عصر «نقد مکاتب»!

1978 میلادی؛ پاریس

14 مهر 57 شمسی امام خمینی (ره) وارد پاریس شد، مأموران کاخ الیزه نظر رئیس‌جمهور فرانسه را درباره عدم فعالیت سیاسی به امام خمینی (ره) ابلاغ کردند. پرسش مهم این است که چرا پاریس؟ پاریس مرکز خبری جهان بود، بی‌تعارف می‌توان ادعا کرد که سابقه نداشته برای وضو گرفتن یک مسلمان، آن همه عکاس دور امام‌خمینی حلقه بزنند. اینها قرار است مخابره بشود، این فرهنگ.

جهانی‌شدن شعارهای امام در نوفل‌لوشاتو کلید خورد، آن هم در چهار ماه اقامت! دوربین، ضبط‌صوت، قلم و کاغذِ رسانه‌های جهان، همه برای شنیدن و نوشتن صدای امام به صف شدند. امام با خبرگزاری‌های کشورهای فرانسه، آلمان، اتریش، لوکزامبورگ، سوئد و یونان مصاحبه کرد. در دو ماه نخست، 458 صفحه مصاحبه، پیام و سخنرانی از امام به ثبت رسید.

پاریس، قرارگاه رسانه‌ای امام و محل تلاقی ادبیات انقلاب و دیگر مکاتب شده بود. امام به جهانی بودن شعارش ایمان داشت. رسانه‌های جهانی حرف‌های جهانی‌اش را بازتاب می‌دادند.

1397 شمسی، قم

انقلاب اسلامی حوادث بین راهی را پس می‌زند. رهبرِ راه، بیانیه‌ی گام دوم انقلاب صادر می‌کند. ملت همراه، چهل سالگی واقعی خود را جشن می‌گیرد و بالغ و تنومند ظاهر می‌شود.

زعیم انقلاب بیش از پیش، رسماً دیدارهای «غیر رسمی» برگزار می‌کند و همچون گذشته پایِ بیتِ شاعران می‌نشیند، با هنرمندان تلویزیون و سینما عکس یادگاری می‌گیرد، جوانان و نونهالان را به دیدار می‌پذیرد و در برابر صراحت لهجه‌ی آنان آغوش می‌گشاید، جوانان اروپایی را فرزندان خود می‌داند، برای‌شان نامه می‌نویسد؛ رهبر انقلاب می‌داند که برای جهانی‌شدنِ زبان انقلاب اسلامی، هنر و ادبیات را باید پاس داشت.

از سوی دیگر با اهالی قم دیدار می‌کند، بر مکتب قم پای می‌فشرد و به روحانیت اصیل هشدار می‌دهد که مراقب «آنتی‌تزهای انقلاب» باشید. قم در صنعت چاپ و نشر کشور پیشتاز می‌شود، محافل علمی و پژوهشی به‌نقد و نظر تن می‌دهند، سلایق ادبی و هنری آثار خود را در گعده‌ها چکش‌کاری می‌کنند و در شعر و طنز و رمان می‌درخشند، طلبه‌ها انیمیشن و بازی می‌سازند، کتاب «قاسم سلیمانی» پس از ترجمه، به آمریکای لاتین ارسال می‌شود؛ گویا دریافته‌اند که رونق هنر و ادبیات، چرخه‌ی تمدن‌سازی را روغن‌کاری می‌کند.

انقلاب اسلامیِ گامِ دوم، عزم خود را جزم کرده تا رقیب جدی «ایسم» های شکل‌گرفته در غرب باشد. هم درصدد ترمیم دینداری است که کلیسایِ عصرِ رنسانس، آن را بر باد داده است و هم با مکاتب صرفاً این‌جهانی در می‌افتد.

امروزه با نگرش جهانی به ادبیات و فراگیری «هنرِ ارائه» می‌توان منطق حکمرانی انقلاب اسلامی را به گوش و چشم جهان رساند و سزاست بگوییم که در گام دوم انقلاب «تمدن ایرانی_اسلامی زیر چاپ خواهد رفت» آن هم از قم که مادر انقلاب است؛ البته اگر نهادهای تسهیل‌گر و نخبگان علم و اجتهاد بیدارتر شوند.

اینجا مثل پاریس قرن هجدهمی هیجان‌انگیز است، تلاقی همه ماست، به اضافه تعهد و ایمان!

تاریخ انتشار: 1401/11/18