ویژههای فکرت
مجموعه فکرت درصدد است، مسائل روزِ حوزه اندیشه را با نگاهی جدید و در قالبهای متنوع رسانهای به تصویر بکشد.
رسانه فکرت | فاطمه جعفرزاده شهربابکی، کارشناسی‌ارشد فلسفه از دانشگاه الزهراء تهران
پوشش و حجاب، پرتوی از آفرینش الهی است که فلسفه وجودی آن حفظ مقام و ساحت مادی و معنوی زن و مرد و زمینه‌ساز رشد و کمال آنها تا مراتب عالی انسانیت است. یکی از قوانین ربانی در شرایع الهی مسأله حجاب و پوشش بوده است و خالق بشر که بر تمامی اسرار و رموز آفرینش عالم آگاه است، زیبایی، امنیت، رشد و تعالی انسان‌ها به‌خصوص زن را در پوشش و عفاف و حجاب دانسته‌است.
حجاب در لغت به‌معنای مانع، چیزی که بین دو چیز جدایی افکنَد، پوشاندن و پوشش (سِتر) است.(1) به پرده حائل میان قفسه سینه و شکم، «حجاب حاجز» می‌گویند.(2)
امروزه واژه حجاب در زبان عامه مردم و متون فقهی به‌معنای پوشش شرعیِ زنان به کار می‌رود. حجاب، بیش از آن‌که جنبه فردی داشته‌باشد، رفتاری اجتماعی است، یعنی انسان عاقل مکلف، در جمع و هنگام مواجهه با دیگران، از حیث پوشش، الزامات و محدودیت‌هایی را می‌پذیرد که میزان آن در فرهنگ‌ها و ادیان و جوامع، متفاوت است. در باور دین‌داران، علی‌الاصول، الزامات و محدودیت‌ها و هنجارهای حضور در اجتماع را دین تعیین می‌کند.
استعمال این کلمه، بیش‌تر به معنی پرده است. در قرآن این کلمه در هفت مورد به کار رفته که بیش‌تر به‌معنای حاجز، مانع، حایل و پرده است. این کلمه از آن‌جهت مفهوم پوشش می‌دهد که پرده، وسیله پوشش است، ولی هر پوششی حجاب نیست؛ بلکه آن پوششی حجاب نامیده می‌شود که از طریق پشت پرده واقع‌شدن صورت گیرد.(3)
بر اساس آنچه امروزه در میان مسلمانان فارسی زبان به کار می‌رود، مراد از حجاب، «پوشش اسلامی» است.(4) و مراد از پوشش اسلامی زن، به‌عنوان یکی از احکام وجوبی اسلام، این است که زن، هنگام معاشرت با مردان، بدن خود را بپوشاند و به جلوه‌گری و خودنمایی نپردازد. بنابراین منظور از حجاب پوشش است که مانع آشکار شدن جسم می‌شود.
حجاب با پوشش اسلامی یکی از دستورات حکیمانه و سعادت بخش دین مبین اسلام است که هنگام اسلام آوردن مردم ایران در دو قرن نخست هجری به گونه‌ای همیشگی و مستمر توسط اهالی این سرزمین مورد پذیرش واقع شده و بدان عمل می‌شده است. در واقع رعایت حجاب اسلامی در بین مسلمانان ایرانی و کلیت این جامعه از جمله عوامل مهم پاسداری از شأن و کرامت انسانی زنان در رعایت سالم حقوق و حدود در روابط میان مردان و زنان بوده است.
یکی از اصول پذیرفته شده در مورد انسان، اصل کرامت انسانی است. انسان دارای حرمت است و حق دارد در جامعه به‌طور محترمانه زیست کند و کسی حق ندارد با گفتار و رفتار خویش حیثیت او را با خطر مواجه سازد. کرامت انسانی به زبان ساده ارزش ذاتیِ هر کدام از آدم‌هاست. به‌رسمیت‌شناسی کرامت بشر، یعنی احترام به جایگاه ویژه انسان‌ها که ما را از بقیه حیوانات متمایز می‌کند؛ چیزی که غیرقابل‌انکار است. آیه ۷۰ سوره اسراء به صراحت پیرامون این اصل صحبت می‌کند: «وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ وَ حَمَلْنَاهُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّیِّبَاتِ وَ فَضَّلْنَاهُمْ عَلَی کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِیلًا؛ (به راستی فرزندان آدم را گرامی داشتیم، و آنان را در خشکی و دریا [بر مرکب‌هایی که در اختیارشان گذاشتیم] سوار کردیم، و به آنان از نعمت‌های پاکیزه روزی بخشیدیم، و آنان را بر بسیاری از آفریده‌های خود برتری کامل دادیم).»
مطابق این اصل انسان باید بر حسب جایگاه انسانیت خود مورد احترام قرار گیرد و هرگونه تعرض به انسان مطرود است.
یکی از کارکردهای مهم حجاب، حفظ کرامت زن و احترام به جایگاه انسانی اوست.
حجاب عامل مهمی در گران بهاتر شدن زن برای مرد و در نتیجه، به وجود آمدن عشق است که لذّت بخش‌ترین عواطف انسانی است. نیاز به دوست داشتن و محبوب دیگران واقع‌شدن، یکی از نیازهای مهم هر انسان است. میزان این نیاز در زنان بیش از مردان است؛ زیرا موجودیت روانی و شخصیتی زن به این است که مورد توجّه و محبت دیگران، به‌ویژه نزدیکانش مثل پدر، مادر، شوهر و فرزندان واقع شود، به‌طوری که اگر این جایگاه را نداشته‌باشد امید خود را در زندگی از دست می‌دهد.
اگر زنان از حجاب بی‌بهره باشند هر گونه توجهی به آنان جنبه شهوانی دارد در نتیجه ارزش‌های راستین آنان فراموش می‌شود. به همین جهت تا زمانی که جاذبه ظاهری دارند مورد توجه هستند و وقتی این جاذبه از بین می‌رود احساس، غربت پوچی و پشیمانی می‌کنند. هر قدر زن از شخصیت معنوی و زیبایی‌های درونی برخوردار باشد به همان میزان خود را از به نمایش گذاشتن زیبایی‌های ظاهری بی‌نیاز می‌بیند و احساس ارزشمندی بدون شروط دیگران پیدا می‌کند. پس حجاب رمز بازیابی شخصیت زن مسلمان است چنین زنی در خود کمبودی احساس نمی‌کند و ارزش خویش را در تن آرائی و خودنمایی و حرکات هوس‌انگیز نمی‌داند،هم چنان که در آیات قرآن بدان اشاره شده‌است.(5)
اسلام به‌عنوان دینی که داعیه جهان شمولی دارد از همان ابتدای ظهور خود برترین و بزرگ‌ترین خدمات را به جامعه زنان داشته و آنان را همواره ارج نهاده و کرامت آنان را رعایت و بر آن تأکید نموده‌است. امروز که در دنیا به دروغ موضوع حقوق زنان مورد ادعا است و بدترین جنایات را از این رهگذر به اینان روا داشته می‌شود، باید دید که چه کسی بدین حقوق مهم زنان بهتر و کامل‌تر عمل می‌نماید.حجاب زنان در حقیقت یکی از مصادیق بارز حقوق انسانی آنان بوده و عامل مهمی در احترام نهادن و ارزش‌گذاری بر زنان می‌باشد، لذا است که امر حجاب بر خلاف بسیاری از ادعاهای کذب که عده‌ای همواره بر آن اصرار می‌ورزند مبنی بر محدودیت زایی و... ابزار مهمی برای هویت بخشی انسان الهی به زنان است.
اگر زن زیبایی‌های خود را در معرض نمایش قرار دهد، کم کم برای مردان عادی می‌شود و به‌تدریج از ارزش او کاسته می‌شود؛ ولی وقتی زن خود را می‌پوشاند، نه‌تنها ارزش او کم نمی‌شود، بلکه برای مرد جذاب‌تر و رؤیایی‌تر جلوه می‌کند. زیرا «حجب» برای دختر همچون وسیله دفاعی است که به او اجازه می‌دهد تا از میان خواستگاران خود شایسته‌ترین آنان را برگزیند، یا خواستگار خود را ناچار سازد که پیش از دست یافتن بر وی به تهذیب خود بپردازد. موانعی که حجب و عفّت زنان در برابر شهوت مردان ایجاد کرده، خود عاملی است که عاطفه و عشق شاعرانه را پدید آورده و ارزش زن را در چشم مرد بالا برده‌است.»(6)
اسلام بر خلاف غرب، جایگاه زن را والا و ارزشمند می‌داند و به همین منظور در قرآن کریم بر مصونیت زن از نگاه‌های نامحرم تأکید و توصیه‌های فراوان شده است. امروزه دنیای غرب جایگاه زن را در حد کالا تنزل داده و آن را متاع برای لذت مردان و ترویج شهوات می‌داند و کرامت مادری و انسانی او به غارت رفته‌است.
احساس ارزشمند بودن در تقویت اعتماد به نفس و عزت نفس افراد بسیار مؤثر است توجه به مسئله‌ی حجاب نوعی ارزش‌گذاری برای زنان است، حاصل این ارزش‌گذاری رشد و پیشرفت زنان در اجتماع و به‌دنبال آن تقویت عزت نفس است. و در نتیجه سلامت روانی زنان و خانواده را به‌دنبال دارد. لذا توجه به زن و حفظ کرامت انسانی وی امری ضروری است. هر گونه نگاه جنسی و ابزاری به زن کرامت وی را خدشه‌دار کرده و آسیب‌های روحی و روانی بی شماری را برای وی به‌دنبال دارد.
منابع
1. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت،دار صادر، بی تا، ذیل واژه؛ زبیدی،محمد بن محمد، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت،دارالفکر،۱۴۱۴ ق، ذیل واژه
2. تهانوی،محمد علی، موسوعة کشاف الفنون و العلوم، بیروت،چاپ رفیق العجم،۱۹۹۶، ذیل واژه
3. مطهری،مرتضی، مساله حجاب، بی جا، صدرا،۱۴۰۰، ص۷۸
4. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ ش،چ سی و دوم، ج۱۷، ص۴۰۲
5. تحریم،۱۲
6. ویل دورانت، تاریخ تمدن، ص۶۰
تاریخ انتشار: 1401/11/29