جراحی عمیق در ریتم زندگی ایرانیان 

رسانه فکرت | سیدحسین شهرستانی، عضو پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی

برای حل مسأله‌ای مثل معادلات تجاری و تعطیلات ایران، نباید دست به چنین تغییری  زد که همه وجوه زندگی اجتماعی مردم را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. در حوزه‌های مختلف، مداخلات مختلف در زندگی اجتماعی مردم اتفاق می‌افتد که یکی از آنها هم اینجاست. این یک مداخله رادیکال در نظم زندگی کل جامعه ایران؛ مدارس و ادارات و دانشگاه‌ها و کاسبان ایجاد می‌کند. اندک درک اجتماعی و فرهنگی کافی است که بفهمیم این «جراحی عمیق» و این مداخله عمیق در ریتم زندگی ایرانیان، مقداری دلهره‌آور است.

این یک تصور کاملا تکنیکال از سیاست و اداره کشور است که ما دستور دهیم، مثلا به جای فردا، امروز نیاییم. فکر می‌کنیم که این اتفاق می‌افتد، متوجه نیستیم که زندگی یک ریتمی دارد. این ریتم پایدار است و تبدیل به فرهنگ می‌شود. برای سردرد قرص مسکن می‌خورند، جراحی مغز نمی‌کنند. جدا از جنبه‌های فرهنگی آن که تعطیلی شنبه اصلا نسبتی با هویت فرهنگی ما دارد یا خیر و اینکه اساسا آخر هفته بودن جمعه معنی خود را از دست می‌دهد؛ چراکه جمعه در نظم فرهنگی ما در دین و اخلاق و تمدن ما، آخر هفته است و دیگر آخر هفته نخواهد بود و این نظم زمانی، بخشی از فرهنگ و نظم فرهنگی ماست، جدای از همه این موارد، اصلا در کارآمدی این طرح بحث است و بعید است بتواند پنج‌شنبه را به یک روز کاری جدی تبدیل کند.

مشکلی وجود دارد و آن این است که اصلا در حوزه اقتصادی، چند درصد از جامعه ما این ارتباطات اقتصادی را دارد و آیا راه‌حل آن این است؟ مگر الان جمعه‌ها بیمارستان‌ها تعطیلند؟ مثلا شرکت‌های خصوصی که با کشورهای دیگر در ارتباطند جمعه نیز سر کار حاضر شوند. یک سازوکار اقتصادی وجود داشته باشد که مراودات مالی که به‌نظر نمی‌رسد در شرایط تحریمی زیاد باشد، در این فرم صورت‌گیرد. البته بیشتر ارتباطات هم با کشورهای منطقه است که اختلاف تعطیلی ما یک روز است. اختلاف تعطیلی دو روز با کشورهای اروپایی و آمریکایی است. برای یک مسأله کوچک که راه‌حل‌های دم‌دستی دارد و می‌شود با یک قرص مسکن حلش کرد، کل زندگی و متن جامعه ایرانی را به‌هم می‌ریزیم و معلوم هم نیست که آن مشکلات هم حل شود.

ظاهرا دولت مخالف تعطیلی شنبه بوده. اگر مخالف بوده، چطور پذیرفته که این طرح به صحن برود که جدای از تبعات دینی آن، تبعات فرهنگی مخرب دارد. تعجب می‌کنم چنین طرحی در این کشور تصویب شود، چون ناظر به این طرح و دیگر طرح‌ها مثل حجاب، اساسا درک اجتماعی وجود ندارد. درک مهندسی دستوری است و تصور می‌شود که می‌توان با دستور، تعطیلات و سبک زندگی را جابه‌جا کرد. تصور می‌شود این مساله را مثل حجاب می‌توان با بخشنامه و دستور حل کرد. درحالی‌که روال و ریتم فرهنگ امری دیرپا و قطعی است و باید ببینیم چقدر به‌صرفه است که این اتفاق بیفتد، لذا به نظر می‌رسد توجیه اقتصادی هم نداشته‌باشد.

این مسأله راه‌حل‌های خودش را دارد. بخش‌هایی از کشور که مراودات اقتصادی با غرب و اروپا دارند، می‌بایست سازوکارها را به‌نحوی تدارک ببینند که در این ایام این ارتباط برقرار باشد. حتما این لایحه نتایج بد و ناخواسته‌ای برای فضای فرهنگی و اجتماعی کشور دارد. ما در جامعه‌شناسی بحثی با عنوان نتایج ناخواسته و پیامدهای ناخواسته تصمیمات اجتماعی داریم. نمی‌دانیم که این مداخله می‌تواند چه نتایج ناخواسته‌ای را در فرهنگ عمومی داشته‌باشد. سیاست‌گذار باید در این مداخلات محتاط باشد؛ چراکه اشاره کردم آخرین تصمیمی که یک پزشک می‌گیرد، جراحی است.

با این تعطیلی‌ها و تنها به‌خاطر چند معامله تجاری به این فرآیند آسیب می‌زنیم. می‌شود اصلا جای روزها را عوض کنیم. فکر می‌کنیم همه‌چیز قراردادی است، این یک نگاه مهندسی به فرهنگ است. سیاست‌گذاری فرهنگی این‌طور نیست تصور کنیم که فرهنگ تابع تصمیمات دستوری ماست و هرچیزی را می‌شود جابه‌جا کرد. این‌طور نیست، همه‌چیز تابع مصوبات نیست. فرهنگ یک وجه درونی ماندگار و خودبنیادی دارد که با دستور مقامات رسمی تغییر نمی‌کند.

تاریخ انتشار: ١٤٠٣/٠٢/٣١