به گزارش فکرت، آنچه در ادامه می‌آید گزیده‌ای از سخنان حجت الاسلام دکتر علیرضا آل بویه در نشست علمی «بحران غزه با رویکرد سیاسی، حقوقی و اخلاقی» است که اخیراً به همت پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شده‌است؛

آنچه در غزه اتفاق افتاده تنها کشته شدن افراد بی گناه نبوده، بلکه انسانیت به قربانگاه رفته‌است. البته صهیونیست‌ها تلاش می‌کنند جنایات خود را با استدلال سازی، اخلاقی جلوه دهند. اینکه امروزه برخی افراد جنایات واقع شده در غزه را تحلیل اخلاقی می‌کنند، نوع نگاهشان نگاه پیامدگرایانه به اخلاق است.

علم اخلاق به ما می‌گوید که به‌عنوان مثال جنگ یک رفتار اخلاقی است یا خیر. مهمتر از اخلاقی بودن یا اخلاقی نبودن جنگ این است که چرا ما باید اخلاق جنگ را مراعات کنیم. شخصی همچون پی‌تر سینگر نویسنده کتاب‌هایی مانند «آزادی حیوانات» را نوشته و به بیش از بیست زبان زنده دنیا ترجمه شده‌است و همچنین «اخلاق عملی» که بیش از سه میلیون از این اثر به فروش رسیده است، در فصلی از این کتاب مطلبی را تحت این عنوان که چرا باید اخلاقی زیست کنیم، مطرح می‌کند.

چرایی زیست اخلاقی یکی از مهم‌ترین مباحثی است که مورد تحقیق و پژوهش قرار گرفته است. انسان از سویی با اخلاق و از سوی دیگر با جنگ در ارتباط است. اخلاق نوعاً برای همه ما انسان‌ها اهمیت دارد، اما این در حالی است که جنگ هم برای عده‌ای از انسان‌ها که غالباً در جهت کسب منافع مادی و ارضای حس سلطه گری و قدرتمندی به جنگ می‌پردازند، دارای اهمیت می‌باشد. باید دید که بین جنگ و اخلاق ارتباطی وجود دارد یا خیر؟

در سال‌های اخیر کتاب‌های بسیاری در زمینه اخلاق جنگ نوشته شده‌است و بسیاری از اندیشمندان برای جنگ عادلانه به نگارش مقالات و کتاب‌های متعددی پرداخته‌اند. در اخلاق دو جهت بحث وجود دارد و آن اینکه چه عملی اخلاقی است و چه عملی غیراخلاقی و از آن مهمتر اینکه چرا اخلاق را باید مراعات کنیم و در صورت عدم مراعات اخلاق چه اتفاقاتی خواهد افتاد؟

در پرداختن به چرایی مراعات اخلاق می‌توان دو نقش و کارکرد اخلاق را مورد توجه قرار داد. یکی از آنها نقش اخلاق در جامعه بین الملل می‌باشد و دیگری نقشی است که اخلاق در شکل گیری هویت ما انسان‌ها دارد.

امروزه بیشتر به نقش‌های بیرونی اخلاق می‌پردازند و یکی از اصلی‌ترین علل آن نگاه پیامدگرایانه به اخلاق است. آنچه در ادبیات دینی دیده‌می‌شود همین نقش اخلاق در شکل گیری هویت انسانهاست. لذا وقتی به آیات قرآن مراجعه کرده و هدف بعثت انبیا را رصد نماییم خواهیم دید که ایشان برای تزکیه نفس انسان‌ها آمده‌اند.

البته باید توجه داشت که اخلاق اولاً و با لذات با جان آدمی سروکار دارد و ثانیاً و بالعرض روابط انسانی را سالم و نیکو می‌گرداند. پس اگر با این دید به اخلاق نگاه کنیم که ما هر کاری که می‌کنیم اثر بر جان ما خواهد داشت، آن گاه تمامی رفتارهای ما انسان‌ها در کمال یا نقصان هویت وجودیمان می‌تواند نقش آفرینی کند و جنگیدن هم از این قاعده مستثنی نیست.

نکته‌ی حائز اهمیت این است که در جنگ باید برخی از ارزش‌های اخلاقی حتماً مراعات شود و امروزه همین امور جزء مسائل حقوقی هم مطرح شده‌است. ممکن است جنگی ناعادلانه شروع شود، اما تعرض به جان زنان، کودکان، بیماران، کادر درمان و برخی اماکن همچون بیمارستان‌ها و منازل مسکونی ناجوانمردانه و غیراخلاقی بوده و وجدان‌های بیدار چنین کارهایی را تقبیح می‌کنند. امروزه این تقبیح را به‌صورت سراسری در سطح جهان و در مورد رژیم کودک کش صهیونیستی شاهد هستیم.

اتفاقاً بر اساس حقوق بشر دوستانه بین الملل هم این مسئله حائز اهمیت است و نکاتی در آن داریم که از غیرنظامیان دفاع می‌کنند و شروطی را در اینجا متذکر می‌شوند. نکاتی همچون لزوم قائل بودن به تفاوت میان نظامیان و غیرنظامیان و همین طور تفاوت بین اموال متعلق به غیرنظامیان و اهداف نظامی از جمله این شروط است.

آن کسانی که جنگ را ناعادلانه شروع و سپس به کودکان، زنان، بیماران، بیمارستان‌ها و کادر درمان حمله می‌کنند، باید متوجه باشند که با چنین کارهایی اولاً و با لذات به خودشان ضرر وارد می‌نمایند. بر اساس ادبیات قرآنی کسانی که تعرض به دیگری می‌کنند قبل از اینکه به کسی ضرر و زیان وارد سازند به خودشان آسیب می‌رسانند. نیروهای رژیم کودک کش صهیونیستی در واقع غافل‌اند از اینکه قبل از اینکه کودکان، زنان و بیماران را بکشند، انسانیت خودشان را کشته‌اند.

ما در سطح جهانی می‌بایست روی این مسئله اساسی مانور دهیم که پیام اصلی انبیا این است که انسان‌ها با مراعات اخلاق انسانیت در واقع خودشان را دارند شکل می‌دهند. در این مورد دو دسته آیات داریم؛ مثالی از یک دسته از این آیات این است که «کسانی که مال یتیم را به ظلم می‌خورند، شکم خودشان را پر از آتش می‌کنند». یعنی انسان‌هایی که به مال و جان دیگران دست درازی می‌کنند به خودشان ضرر می‌رسانند و هویت خود را آتشین می‌نمایند. این هویت آتشین در قیامت ظهور و بروز پیدا خواهد کرد.

تاریخ انتشار: 1402/09/14