ویژههای فکرت
مجموعه فکرت درصدد است، مسائل روزِ حوزه اندیشه را با نگاهی جدید و در قالبهای متنوع رسانهای به تصویر بکشد.
اشاره: اسلام، سامانه‌ای به‌هم‌پیوسته و فراگیر از آموزه‌های اعتقادی، عبادی، اخلاقی، سیاسی، اقتصادی، نظامی و اجتماعی است. برنامه‌ای جامع که خوشبختی دنیایی و آخرتی انسان‌ها را تضمین کرده، برای همه نیازهای زندگی انسان‌ها برنامه ارائه کرده است. که از آنها تعاملات انسان‌ها با دیگران است.
خداوند برای آموزش این تعاملات انسانی، پیامبرانی را فرستاد و آخرین آنها را الگویی پسندیده برای همگان قرار داد و خُلق او را نیکوترین و پسندیده‌ترین اخلاق برشمرد و در میان خُلقیات او و پیروانش، از برجسته‌ترین‌ها را، سخت‌گیری بر کفار و دشمنان و رحمت و مهربانی بر مؤمنان و دوستان، توصیف کرد. این دو ویژگی البته در عصر غیبت و انتظار به سبب برخی ویژگی‌های این دوران که برجسته‌ترین آنها نبود ظاهری پیشوای معصوم (ع) است، بیش از هر زمان دیگر مورد تأکید قرار گرفته به‌گونه‌ای که یکی از شاخصه‌های منتظران راستین است.
در همین راستا حجت الاسلام و المسلمین دکتر خدامراد سلیمیان، دانشیار و عضو هیأت علمی، در گفت‌وگویی اختصاصی با رسانه‌ی اندیشه‌ای فکرت به پرسش‌های ما پاسخ داده است. مهم‌ترین سؤال این گفت‌وگو از این قرار است که «فرهنگ انتظار چه نقشی در تبلور دو ویژگی سخت‌گیری بر دشمنان و مهربانی بر مردم، در مرام و مکتب شهید سلیمانی داشته است؟»
* به‌عنوان نخستین پرسش تبیین بفرمایید که دشمن‌شناسی در مرام شهید سلیمانی چگونه بود؟ و نگاه ایشان به دشمن محصول چه تجربه‌ای بوده است؟
بی‌گمان مقدمه دشمن‌ستیزی دشمن‌شناسی است. از آنجایی که شهید سلیمانی در دوران مبارزه با دشمنان سه دوره متفاوت را سپری کرد مواجهه با دشمنان در هر دوره اقتضاهای مناسب خود را طلب می‌کرد. این دوره‌ها عبارت بودند از هشت سال دفاع مقدس، مبارزه در لبنان، و مبارزه با داعش در سوریه و عراق.
در دوران هشت سال دفاع مقدس که مردم ایران در پاسخ به ددمنشی‌های صدام به میدان آمده‌بودند اما همه دشمنان کسانی نبودند که از سر دشمنی در میدان کارزار آمده‌بودند. بلکه برخی از افراد جبهه مقابل شیعیانی بودند که به‌زور به جبهه آورده شده‌بودند.
حاج قاسم سلیمانی، در این دوران فرمانده لشکر ۴۱ ثارالله متشکل از استان‌های هرمزگان، کرمان و سیستان و بلوچستان بود و نقش ارزنده‌ای در آن دوران ایفا کرد. اولین عملیات تیپ ثارالله به فرماندهی شهید سلیمانی در عملیات فتح المبین بود.
دوران مبارزه در لبنان نیز مبارزه به‌طور مشخص در برابر دشمن صهیونیست و کودک‌کش بود که البته اقتضای حضور در این میدان بیشتر تربیت جوانان رزمنده و تقویت جبهه مقاومت بود.
نقش سرنوشت‌ساز سردار سلیمانی در تجهیز حزب الله لبنان به انواع جنگ‌افزارها و نیز و آماده‌سازی برای نبرد با اسرائیل، گره‌گشای بحران‌های پرشمار نظامی از جمله جنگ 33 روزه سال 2006 لبنان بود. بحرانی که اگر برای آن تدبیری حکیمانه همراه با شدّت عمل برای آن اندیشیده نمی‌شد، چه‌بسا سرنوشت لبنان و به‌تبع آن محور مقاومت در کل منطقه دچار مشکلاتی اساسی می‌شد.
همچنین جنگ با داعش و ریشه‌کنی این غده سرطانی پدیده‌ای بی‌مانند است که در پرونده کارزار شهید سلیمانی از درخشش ویژه‌ای برخوردار است به‌گونه‌ای که نه فقط دوستان که دشمنان را نیز به ستایش او وادار کرده است.
این دوره مبارزه البته، پیچیدگی‌های خاص خود را داشت. چرا که در جبهه مقابل او کسانی بودند که به ظاهر برای اقامه دولت اسلامی دست به سلاح برده‌بودند اما در حقیقت و باطن سیاست‌های شیطان بزرگ را گام به گام در برابر جبهه حق و مقاومت پی می‌گرفتند.
رهبری انقلاب با اشاره به دوره‌های سراسر شجاعت زندگی شهید سلیمانی می‌گوید: «حاج قاسم از دفاع مقدس تا پایان عمر با شجاعت به دل خطر می‌رفت»
بنابراین شناخت دشمن در گونه‌های مختلف در هر دوره و زمان و نیز برخورد متناسب از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
رهبر معظم انقلاب که همواره سکان‌دار کشتی انقلاب بوده اهتما جدّی مردم به شناخت دشمن را همیشه یادآور می‌شدن. در جایی در این باره فرمودند: آنچه وظیفه ما به‌عنوان مردم، به‌عنوان آحاد جمهوری اسلامی است: اولاً دشمن‌شناسی است؛ دشمن را [بشناسیم]؛ در شناخت دشمن اشتباه نکنید. نگویید که خب همه می‌دانیم؛ بله، شما می‌دانید که دشمن کیست؛ دشمن استکبار است، دشمن صهیونیسم است، دشمن آمریکا است؛ اینها را شما می‌دانید امّا تلاش وسیعی دارد انجام می‌گیرد برای اینکه این قضیّه را به عکس کنند، نظر مردم را عوض کنند، با شیوه‌های پیچیده تبلیغاتی؛ همه باید مراقب باشند؛ دشمن‌شناسی بسیار مهم است؛ یکی این؛ بعد، دانستن نقشه دشمن؛ دشمن چه کار دارد می‌کند، چه کار می‌خواهد بکند؛ و بعد، دانستن شیوه مقابله با نقشه دشمن؛ این را باید مردم ما بدانند.
شهید سلیمانی با اقتدا به امامین انقلاب همواره به این توصیه‌های ایشان عمل کرده بصیرت خود را در نگاه قرار داد.
* دشمن‌ستیزیِ حاج قاسم نیازمند به‌دست آوردن چه ابعاد اخلاقی است؟
در پسِ شناخت دقیق و درست دشمن است که می‌توان در ستیز با او بهترین راهبرد را انتخاب کرد. در این راهبرد شجاعت نقشی کلیدی دارد و آن شهید بزرگوار در ویژگی شجاعت و در کنار آن رعایت حدود الهی در اوج بود. و البته انسان‌ها ترسو هرگز در برابر دشمنان به پیروزی نمی‌رسند.
شهید سلیمانی این شجاعت را به عالی‌ترین وجه ممکن در خود ایجاد کرده بود. رهبر معظم انقلاب در باره شجاعت او می‌گوید: «هم یک فرمانده جنگاورِ مسلط بر عرصه نظامی بود، هم در عین حال به‌شدت مراقب حدود شرعی بود. در میدان جنگ، گاهی افراد حدود الهی را فراموش می‌کنند، می‌گویند وقت این حرف‌ها نیست؛ او نه، او مراقب بود. آنجایی که نباید سلاح به کار برود، سلاح به کار نمی‌برد؛ مراقب بود که به کسی تعدی نشود، ظلم نشود؛ احتیاط‌هایی می‌کرد که معمولاً در عرصه نظامی، خیلی‌ها این احتیاط‌ها را لازم نمی‌دانند؛ [لکن] او احتیاط می‌کرد. به دهان خطر می‌رفت اما جان دیگران را تا می‌توانست حفظ می‌کرد؛ مراقب جان نزدیکانش، اطرافیانش، سربازانش، همکارانش در ملت‌های دیگر که در کنار او بودند، بود».
در جایی دیگر می‌گوید:«شجاعت و مقاومت جزء خصلت‌های ایرانی است. زبونی و عقب‌نشینی و انفعال و مانند اینها ضد روحیه ملی ماست. آن‌هایی که ادعای ملیت می‌کنند و عملاً زبونی از خودشان نشان می‌دهند، دچار تناقضند و او مظهر شجاعت بود، مظهر مقاومت بود؛ این را همه مشاهده می‌کردند و می‌دیدند».
و در جایی دیگر شجاعت این سردار بی‌مانند را این گونه به تصویر می‌کشد: «به یک منطقه‌ای که در محاصره ۳۶۰ درجه‌ای دشمن است، شهید سلیمانی با بالگرد وارد این منطقه می‌شود، در محاصره‌ی کامل دشمن جوان‌های خوبی در آن منطقه هستند که دست‌تنها هستند، فرمانده‌ای ندارند، چشمشان که به حاج قاسم سلیمانی می‌افتد، جان پیدا می‌کنند، روحیه پیدا می‌کنند، انگیزه پیدا می‌کنند، محاصره را از بین می‌برند و دشمن را متواری می‌کنند و فرار می‌کنند؛ چه کسی می‌تواند این کارها را انجام بدهد؟»
* شاید با این تحلیل می‌خواهید بگویید حاج قاسم سلیمانی، روی ویژگی «دافعه داشتن در برابر دشمنان» کار کرده است.
توجه به رفتارهای شهید حاج قاسم سلیمانی گویای آن است که آن شهید بزرگواره همواره رفتار پیشوایان معصوم (ع) را سرلوحه زندگی خود قرار داده مرامی سرشار از شدّت با دشمنان و مهربانی با مردم داشت.
شجاعت مثال‌زدنی او، دشمن‌شناسی و دشمن‌ستیزی او سبب شد تا در ۱۹ اسفند ۱۳۹۷ شمسی امام خامنه‌ای، نشان ذوالفقار (عالی‌ترین نشان نظامی ایران) را به سپهبد شهید سردار سلیمانی اهدا کرد. طبق آیین‌نامه اهدای نشانه‌ای نظامی جمهوری اسلامی ایران، این نشان به فرماندهان عالی‌رتبه و رؤسای ستادهای عالی‌رتبه در نیروهای مسلح اهدا می‌شود که تدابیر آنها در طرح‌ریزی و هدایت عملیات‌های رزمی موجب حصول نتایج مطلوب شده باشد.
رهبر انقلاب در مراسم اعطای این نشان به نکات برجسته‌ای از رشادت‌های سردار این‌گونه اشاره کردند: «شاید برخی دوستان ندانند ولی دشمنان خوب می‌دانند که او با کمک به ملت‌های منطقه توانست همه نقشه‌های نامشروع آمریکا در غرب آسیا را خنثی کند، نقشه آمریکا در سوریه، عراق، لبنان با کمک این شهید خنثی شد، بنده در برابر کار بزرگ و قیامتی که سردار سلیمانی کرد تعظیم می‌کنم».
در پایان نکته حائز اهمیت آن است که آنچه سبب شده تا شهید سلیمانی در اوج قرار گیرد اتصاف به صفات متضاد همدیگر است که البته برای کسب آنها نیاز به تلاش فراوان است. چه اینکه ممکن است انسان‌هایی با روحیه خشن در برابر دشمنان با شدّت برخورد کنند اما در برابر مردم عادی و دوستان نمی‌توانند انسان‌های مهربانی باشد چه اینکه کسانی هم هستند که با عموم انسان‌ها با نرم‌خویی و مهربانی رفتار می‌کنند اما در برابر دشمنان نمی‌توانند در خود حس سخت‌گیری و شدّت داشته‌باشند. و اجمالاً اینکه جمع این دو صفت آن هم در اوج ممکن کاری بسیار سخت می‌نماید که نیازمند ممارست و خودسازی فراوان است.
و سرانجام نتیجه این گردآوردن دو صفت آن شد که مردمان بسیاری از عمق جان به او مهر می‌ورزند که نمونه این عشق را در تشییع پیکر پاک او جهانیان به نظاره نشستند و از دیگر سوء اوج دشمنی‌های استکبار را با او همگان دیدند.
* سرچشمه کانونی و اصلی رفتارهای حاج قاسم از کجاست؟
مرام شهید سلیمانی برخاسته از آموزه‌های اسلام ناب محمدی (ص)، مکتب اهل‌بیت (ع)، فرهنگ انتظار و مهدویت و سیره عملی امامین انقلاب، دارای دو سویه کاملاً متفاوت: یکی شدّت در برخورد با کفار و دشمنان و دیگری مهرورزی و ملاطفت با مردمان است.
و این دو خصلت قرآنی با الهام از فرهنگ انتظار، همواره مد نظر این شهید بزرگوار بود تا آنکه به لقاء الهی نائل شد. اینکه در برابر دشمنان تا بن دندان مسلح، هرگز احساس ناتوانی که نمی‌کرد، بلکه از موضع اقتدار او را به هماوردی با خود فرامی‌خواند و در برابر مردم عادی با تأسی بر پیشوایان معصوم (ع) در نهایت تواضع و فروتنی رفتار می‌کرد و هرکجا، هر کاری از دستش بر می‌آمد، در خدمت به آنان فروگذار نبود.
او نه فقط در خدمت به مردم لحظه‌ای به خود تردید راه نداد که بر این باور بود: به‌کارگیری افراد پاکدست و معتقد و خدمتگزاری به ملت، یک اصل مسلم است.
وی نه فقط خدمت به مردم را یک وظیفه انسانی می‌دانست که آن را اصلی اسلامی تلقی می‌کرد که در شمار عبادات پروردگار متعال است: در دوره حکومت و حاکمیت خود در هر مسئولیتی، احترام به مردم و خدمت به آنان را عبادت بدانند و خود خدمتگزار واقعی، توسعه‌گر ارزش‌ها باشند.
* با سپاس از حضرت عالی که «فکرت» را در پرونده «مقاومت» همراهی کردید.
تاریخ انتشار: 1401/10/09