همراه فکرت باشید.
شما میتوانید با وارد کردن ایمیل خود از جدید ترین رویداد ها و اخبار سایت فکرت زود تر از همه باخبر شوید !
ویژه‌های فکرت
مجموعه فکرت درصدد است، مسائل روزِ حوزه اندیشه را با نگاهی جدید و در قالب‌های متنوع رسانه‌ای به تصویر بکشد.
رسانه فکرت | حمید احتشام‌کیا، پژوهشگر فلسفه
وقوع شناخت و معرفت درباره هر چیزی در انسان، امری حادث است؛ یعنی هر فردی از افراد انسان، ابتدا در اثر مواجهه با نوعی از انواع استدلال، واجد یک واحد شناخت می‌شود.
فرقی نمی‌کند شناختِ پایه یعنی شناخت در مرحله حدوث و شکل‌گیریِ اولیه، مبتنی بر کدام نوع از انواع استدلال یا قیاس، ارائه شده باشد؛ آنچه مهم است این است که شناختِ پدید‌آمده صرفا در مقام حدوث قرار دارد و برای ورود به مرحله بعدی، به تأییدات مکرر نیازمند است.
البته منکر آن نیستم که شناختِ مبتنی بر قیاسِ برهانی از شناختِ مبتنی بر قیاسِ خطابی یا جدلی از استحکام بیشتری برخوردار است؛ اما می‌خواهم بگویم حتی استحکام قیاس برهانی نیز یک استحکام اولیه است.
شناخت، پس از مرحله حدوث و شکل‌گیری، وارد مرحله تأیید می‌شود. تأیید شناختِ پایه، بدان معناست که انسان در زندگی خود لازم است شناخت بدست آمده را مرتباً تأیید کند. فرآیند تأییدگرفتن همان بازخوردی است که فرد در اجتماع به انحاء مختلف دریافت می‌کند.
خانم محجبه‌ای را تصور کنید که با یک قیاس برهانی معتقد به وجوب و لزوم رعایت حجاب شده است؛ اما اعتقادش در عمل از طرف جامعه مورد تأیید قرار نمی‌گیرد؛ چه بلایی بر سر آن اعتقاد خواهد آمد؟ شک نکنید که پس از تزلزل، فروخواهدپاشید. شناخت، پس از مرحله تأیید یعنی با دریافت بازخوردهای پی در‌پی و بی حد و حصر مثبت، وارد مرحله تثبیت می‌شود.
بنابراین نباید گمان کرد وقتی فردی را به رعایت حجاب و عفاف دعوت کرده و برای او انواع استدلال‌ها را ارائه می‌دهیم مجاز است رهایش کنیم. آن فرد پس از دریافت استدلال‌های گوناگون، ممکن است واجد یک واحد شناخت پایه شود؛ اما برای دریافت تأییدات پی‌در‌پی که در حکم شیر مادر برای طفل نوزاد است چه برنامه‌ای داریم؟
وقتی یک خانم محجبه با انواعی از طراحی‌‌های مد و لباس مواجه می‌شود که نه تنها تأییدی بر شناخت او نیست بلکه جان آن را نیز هدف قرارگرفته است چه رخ خواهد داد؟ وقتی محیط‌های ادرای و کارمندی، محیط درس و دانشگاه، عروسی‌ها و جشن‌ها و از همه مهم‌تر رسانه ملی و غیرملی همه و همه سراسر تأیید مخالف و بازخورد منفی است، گمان می‌کنید چه بلایی بر سر آن اعتقاد نوپا خواهد آمد؟
مهم‌ترین کارکرد آموزه «امربه معروف و نهی از منکر» کارکرد شناختی است، یعنی تأیید شناختِ پایه به‌مثابه بازخورد مثبت اجتماعی. مضافا بر آن، چه ایده‌هایی برای این مرحله از شناخت در نظر گرفته شده است؟ یک خانم محجبه در سینما، در تبلیغات، در رسانه، در بازار و به طور کلی در جامعه با چه میزان از تأیید مواجه است و با چه میزان از هجمه؟
تأیید شناخت، یک مرحله مهم و اساسی است و نیاز به هوشمندی فراوان در طراحی دارد. تأییدِ معطوف به زبان از نازل‌ترین نوع تأییدات است. برداشت خود نویسند از فضای جامعه ایرانی این است که تأییدات کمی در بافت جامعه برای حجاب و عفاف وجود دارد و بی‌شک هر طفل نوپایی بدون آب‌ونان دوام نمی‌آورد.
توصیه‌ام این است که به جای هزینه بر سر تولید استدلال به‌مثابه تولید شناخت، به فکر نان و آبِ تأیید برای اطفال شناخت باشید.
چگونه اعتقادات یک جامعه را برافکنیم؟
براساس توضیحاتی که ارائه شد، کافی است تأییدات موافق یک اعتقاد را کم کرده و تأییدات منفی را در جامعه ترویج دهیم. آنگاه خواهید دید که اعتقادات آن جامعه کم‌کم و به‌تدریج سست‌شده و در نهایت ترک می‌شود.
هیچ می‌دانستید اغلب شعائر دینی و لزوم رعایت آن در جامعه در همین راستا یعنی نظریه شناخت تأییدی قابل ارزیابی است؟
یک پیشنهاد:
پیشنهاد می‌کنم به جای تفکر درباره اینکه چگونه بی‌حجابان را تخطئه کنیم به این نیز بیاندیشیم که چگونه باحجابان را تقویت کنیم. چرا در داستان حجاب و عفاف بانوان محجبه دالّ مرکزی و نقطه ارشمیدسی قضیه نباشند؟ چرا سیاست‌مداران نقش پزشک را بر عهده گرفته و به دنبال درمان هستند؟ چرا توجه از روی باطل به سمت حق نمی‌چرخد؟
تاریخ انتشار: ١٤٠٢/١٠/٢٣