به گزارش فکرت، در اولین نشست از سلسه نشست‌های فلسفه تاریخ و مهدویت که با همکاری نشر جمکران و رسانه فکرت برگزار شد، آیت الله طبسی ضمن بی‌پایه برشمردن شبهات حرمت قیام قبل از ظهور امام زمان (عج)، احادیث نقل شده در کتاب «وسایل الشیعه» را ضعیف السند دانستند.

آنچه پیش دیدگان شما فرهیختگان گرامی است، بخشی از این نشست است؛ مکتوب کامل به زودی منتشر خواهد شد.

از بحث‌های جنجالی که مورد سوءاستفاده هم قرار گرفته است بحث شبهه حرمت قیام قبل از ظهور حضرت حجت است؛ مضمون روایات نقل شده این است که همه قیام‌های قبل از ظهور حضرت حجت حرام بوده و طاغوت هستند و استدلالشان به احادیث وسایل شیعه است.

روش شیخ حرّعاملی در وسایل شیعه این است که عناوین باب، فتوای نویسنده بوده مثل باب وجوب صلاة الجمعه، باب حرمة النظر الی الاجنبیة، باب کراهة...، باب استحباب... ایشان وقتی به روایات خروج به سیف می‌رسد عنوان باب را این‌گونه می‌نویسند؛ باب حکم الخروج بالسیف. این به این معناست که نویسنده کتاب درباره موضوع خروج با شمشیر حکمی ندارد و توقف کرده است.

علاوه بر آنکه روایاتی که ذیل این باب نقل شده‌اند همگی ضعیف السند هستند و حتی ضعف دلالت هم دارند مثلا روایتی که از امام سجاد (ع) نقل شده صرف نظر از جوّ حاکمی که وجود داشته است و حضرت نمی‌توانستند حتی از قیام مختار هم حمایت کنند یا از قیام توابین یا از قیام مکه، در سند روایت آمده است «رفعه» یعنی مرفوعه و ضعیف السند است. همین روایت از امام باقر (ع) هم نقل شده و در سند آن روایت هم راویانی مجهول، مهمل و ضعیف وجود دارد.

به غیر از ضعف سند متن حدیث هم این‌گونه است «لا یخرج واحد منا...» یعنی ما اهل‌بیت تکلیف به قیام نداریم نه اینکه شیعیان هم وظیفه‌ای نداشته باشند.

مضمون این احادیث ناظر بر این مدعاست که ائمه هدی تحت فشار برخی افراد بوده‌اند مثل «سدیر صیرفی» که خدمت امام صادق (ع) رسید و برای حضرت تعیین تکلیف کرد که شما حق ندارید بنشینید به خاطر کثرت طرفدارانتان و قسم می‌خورد که اگر امیرالمؤمنین علی (ع) این همه یار داشت «تیم» و «عدی» نمی‌توانستند غصب خلافت کنند. امام فرمودند حدس بزن این یاوران چه تعداد هستند؟ گفت: ۱۰۰ هزار نفر. فرمود: صد هزار نفر؟ گفت: بلکه ۲۰۰ هزار نفر. حضرت فرمود: ۲۰۰ هزار نفر؟ گفت: بلکه نصف دنیا. امام سدیر را به بیرون شهر بردند که کودکی چند گوسفند می‌چراند حضرت فرمود اگر به تعداد این گوسفندان شیعه بودند قیام می‌کردم. سدیر می‌گوید آنها را شمردم ۱۷ عدد بود. یا در روایت «هارون مکی» امام صادق (ع) فرمودند: اگر ۵ یار داشتم قیام می‌کردم. این فشار بر اهل‌بیت بود تا قیام کنند اما ائمه واقعیت را می‌دیدند و می‌دانستند که این کثرت شیعیان پای کار نیستند و صحنه را خالی می‌کنند.

در کتاب «رجال» «شیخ طوسی» این روایت آمده است که وقتی فاطمه زهرا (س) پیراهن پیامبر (ص) را بر سر گذاشت و گریست و خواست تا مردم را نفرین کند صدای اذان بلند شد امیرالمؤمنین علی (ع) فرمودند: اگر می‌خواهی همین اندازه هم از بین برود نفرین کن. اینکه امروز شیعه در عالم سر بلند کرده است نتیجه صبر و سیاست‌مداری اهل‌بیت بوده است.

مطلب دیگری که باید به آن توجه کرد این است که اگر قیام قبل از ظهور حجت حرام باشد چرا امام صادق (ع) فرمودند: هر کس قیام کند از او حمایت مالی می‌کنند؛ «لا أزالُ أنا و شِیعَتی بخیرٍ ما خَرجَ الخارِجیُّ مِن آلِ محمّدٍ صلی الله علیه و آله ، و لَوَدِدْتُ أنَّ الخارِجیَّ مِن آلِ محمّدٍ صلی الله علیه و آله خَرجَ و عَلَیَّ نَفَقةُ عِیالِهِ»، تا آنگاه که فردی از خاندان محمّد (ص) باشد که دست به شورش زند، من و شیعیانم در خیر [و امنیت] به سر می‌بریم. چقدر دوست داشتم کسی از خاندان محمّد (ص) شورش کند و خرج خانواده‌اش را من بپردازم. آیا امام صادق (ع) از طاغوت حمایت مالی می‌کند؟ یا در روایت کتاب «غیبت نعمانی» که امام باقر (ع) کشته شدگان قیام قبل از ظهور حضرت حجت شهید می‌دانند، آیا می‌توانیم کشته شدگان قیام طاغوت را شهید محسوب کنیم؟

از امام باقر (ع) نقل شده است: «کَأَنِّی بِقَوْمٍ قَدْ خَرَجُوا بِالْمَشْرِقِ یَطْلُبُونَ الْحَقَّ فَلَا یُعْطَوْنَهُ ثُمَّ یَطْلُبُونَهُ فَلَا یُعْطَوْنَهُ فَإِذَا رَأَوْا ذَلِکَ وَضَعُوا سُیُوفَهُمْ عَلَی عَوَاتِقِهِمْ فَیُعْطَوْنَ مَا سَأَلُوا فَلَا یَقْبَلُونَهُ حَتَّی یَقُومُوا وَ لَا یَدْفَعُونَهَا إِلَّا إِلَی صَاحِبِکُمْ قَتْلَاهُمْ شُهَدَاءُ أَمَا إِنِّی لَوْ أَدْرَکْتُ ذَلِکَ لَأَبْقَیْتُ نَفْسِی لِصَاحِبِ هَذَا الْأَمْر».

مطلب مهمی که در مورد این شبهه افکنی مغفول مانده این است که ما از میان دو دسته روایاتی که با هم تعارض دارند باید یک دسته را انتخاب کنیم و یکی از مرجحات احادیث هنگام تعارض، مخالفت با عامه است و روایات حرمت قیام موافق احادیث عامه است و ما باید احادیث مقابل آن را انتخاب کنیم.

گزارشگر: محمدجواد رحمانی

تاریخ انتشار: 1402/12/09