ویژههای فکرت
مجموعه فکرت درصدد است، مسائل روزِ حوزه اندیشه را با نگاهی جدید و در قالبهای متنوع رسانه‌ای به تصویر بکشد.
«حسین مرعشی» دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی و از حامیانِ مهم دولت، اخیراً در مصاحبه با اکو ایران تأکید کرده رشد اقتصادی ذکر شده در برنامه‌ی هفتم توسعه بدون رابطه‌ی گسترده با «جهان» امکانپذیر نیست. به بیان وی «اقتصاد نمی‌تواند بیش از بیست سال گروگان انرژی اتمی باشد». انگاره‌های وی درباره‌ی توسعه‌ی کشور، نظام جهانی، آمریکا و مذاکره با آن، رفع تحریم و انرژی هسته‌ای در سطوح مختلف کاملاً ساده‌سازانه است. البته ساده‌‌سازی‌هایی از این دست کاملاً در فضای سیاسی/ رسانه‌ای ایران رایج و حتی مسلط است و معمولاً هم بدون پاسخ می‌ماند. اینک با توجه به سخنان اخیر «مرعشی» قصد دارم به سازوکارهای سادهسازی در سه سطح بپردازم:
1- ساده انگاری درباره‌ی مسئله‌ی آمریکا
«مرعشی» رفع تحریم‌ها را کاملاً به اراده‌ی مسئولان ایرانی تقلیل داده و تصور می‌کند با تصمیم آن‌ها می‌توان سریعاٌ با آمریکا به مصالحه رسید. اما تجریبات تاریخی، از برجام تا گفتگوهای پیش از جنگ دوازده روزه کاملاً خلاف این دیدگاه است. آمریکا آن نیروی عقلایی و دموکراتیکی که مرعشی‌ها می‌پندارند نیست، بلکه یک قدرت امپریالیستی است و در مورد نظم سیاسی خاورمیانه همواره یک ملاحظه‌ی اساسی داشته: برتری اسرائیل. هرگونه تحولی که احتمال برهم زدن مناسبات امپریالیستی منطقه‌ی غرب آسیا و تغییر قوا به زیان رژیم صهیونیستی را ایجاد کند، قطعاً با واکنش خصمانه‌ی دولت آمریکا مواجه خواهد شد. تاریخ چند دهه‌ی گذشته‌ی خاورمیانه گویا این حقیقت است. علت العلل محاصره‌ی انقلاب ایران هم جز این نیست. ساده‌انگاری نئولیبرال‌هایی مثل «مرعشی» که فکر می‌کنند اراده‌ی جمهوری اسلامی برای مصالحه با آمریکا کافی است، با ژئوپلتیکِ سلطه در تضاد قرار دارد.
2-ساده انگاری درباره رشد و توسعه
«مرعشی» رشد اقتصادی را عمدتاً در گروی رابطه‌ی گسترده با جهان که البته به معنای آمریکا و اقمار آن است می‌دانند. وی بدین‌ترتیب نقش مناسبات غیرمولد و ناعادلانه درنتیجه‌ی 36 سال اجرای سیاست‌های نئولیبرال -که از قضا جریان کارگزاران سازندگی تمام قد مدافع آن‌ها بوده و هست- را در به تعویق افتادن توسعه‌ی کشور به حاشیه می‌راند. برفرض که تحریم‌ها برداشته شوند، بدون دگرگون کردن مناسبات موجود به نفع نیروهای مولد، رشد پایداری اتفاق نخواهد افتاد. این چیزی است که الیگارش‌ها از آن ابا دارند. مرعشی‌ها به مخاطبان خود القا می‌کنند که با مساعدت آمریکا سریعاً تمام مشکلات کشور برطرف خواهند شد. این نوع ساده سازی انتظار عمومی را بطرزی غیرواقع بینانه بالا برده و نتیجتاً هرگونه ناکامی در مذاکرات باعث سرخوردگی‌های جمعی خواهد شد.
3-ساده انگاری درباره‌ی انرژی هسته‌ای
«مرعشی» فکر می‌کند فناوری هسته‌ای عامل بازدارنده‌ای برای توسعه‌ی کشور بوده است. این دیدگاه نیز ساده‌‌انگارانه است. از ظرفیت‌های فناوری هسته‌ای برای پزشکی و سلامت، کشاورزی، تأمین انرژی‌های پاک، علوم پایه و ... که بگذاریم، انرژی هسته‌ای نمونه‌‌ی کلاسیکِ توانمندی نمادین است. برنامه‌ی هسته‌ای حتی اگر صرفاً صلح‌آمیز باشد مبین خوداتکایی علمی و فناوارانه‌ی دولت است. بطور کلی رویکردهای نئولیبرال، اهمیت خوداتکایی در توسعه‌ی اقتصادی انکار می‌شود. «مرعشی» می‌پندارد اگر سیاستگذاران از سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های استراتژیک قدرت در داخل- که طبیعتاً برای قدرت‌های امپریالیستی حساسیت‌برانگیزاند صرفنظر نمایند -کشور امکان بیشتری برای توسعه می‌یابد. اما تاریخ نشان داده توسعه بدون وجود یک دولت قدرتمندِ خوداتکا و دارای فناوری‌های بازدارنده- خصوصا در یک منطقه‌ی ناامن - هرگز پایدار نبوده است.
تاریخ انتشار: 1404/09/01
- برچسب ها:
- نئولیبرالیسم ایرانی
- کارگزاران سازندگی
- فکرت