سوفسطائیان در جمهوری اسلامی ایران

فکرت ا حجت‌الاسلام سیدمهدی موسوی؛ نویسنده وپژوهشگر علوم انسانی

چندی پیش دوستی فرهیخته متنی زیبا، متین و تأمل برانگیز درباب انتخابات و وضعیت اکنون ما نوشت که هرانسان دغدغه‌مند نسبت به انقلاب و ایران را به تفکر وا می‌داشت و میدانی فراخ را برای گفتگو و مباحثه‌ی عالمانه می‌گستراند.

لب و جوهره‌ی آن یادداشت تحلیلی از قدرت‌گرفتن سوفسطاییان در دموکراسی‌های یونان باستان و تکرار دوباره‌ی آن در دموکراسی‌های مدرن از طریق رسانه بود.

نکته مهم آن متن، تذکار برآمدن سوفسطاییان در جمهوری اسلامی است. خطری که برای هر نظام سیاسی بسیار خطرناک و خانمان سوز است. همچنان که علامه‌ی طباطبایی و شهید مطهری در مقاله‌ی دوم از کتاب شریف «اصول فلسفه و روش رئالیسم» به خوبی بنیان سوفیسم را فیلسوفانه برملا کرده‌اند و بدین جهت امکان مطرح‌شدن اندیشه‌ی انقلاب اسلامی را فراهم کردند و الا بدون برملا شدن سوفیسم امکان انقلاب اسلامی فراهم نمی‌شد. چرا که سوفیطائیان قهرمان مدیریت افکار عمومی وکنترل اراده‌ها در جهت کسب قدرت با روش‌هایی کاملا جذاب وحق به جانب هستند.

چه خوب است بار دیگر به ذات سوفیسم و فعل سفسطه توجه عمیق شود تامشخص شود که سوفیست‌ها چه کسانی‌اند و چگونه وارد عرصه‌ی قدرت و انتخابات می‌شوند و گوی رقابت را از دیگران می‌ربایند و بر اریکه‌ی قدرت تکیه می‌زنند.

سوفیست‌ها مردمان عجیبی نیستند و سفسطه چندان هم زشت و بی‌منطق نیست؛ که اگر بود، جزء صناعات خمس نمی‌آمد و منطقیان بدان وقعی نمی‌نهادند. بلکه بسیار مهم و تأثیر گذارند. سوفیست‌ها مهمترین چهره‌های اجتماعی (سلبریتی) و خطیبانی از جنس همین مردمند و بیش از دیگران زبان مردم را بلدند، خود را استاد کل و عالِم همه چیزدان (بخوانید علامه، دکترینال، تئوریسین و تحلیل‌گر) نشان می‌دهند و سخنان سطحی و عوامانه‌ی خود را در صورتی جذاب و شبه علمی به جامعه عرضه می‌کنند به نحوی که جامعه آنان را دانای کل (سوفیست) می‌پندارند و به آنها اعتماد می‌کنند. مردمان تحول خواه، بیش از دیگران ، آنان را عینی و کاربردی، انقلابی و روشن‌ضمیر می‌دانند که به تبیین حقیقت به طور قطع و یقین می‌پردازند و اصلا مو لای درز تحلیل، صداقت و جهاد تبیین آنها نمی‌رود.

هر آنچه سوفیست می‌گوید برای مردمان قطعی است و مثل روز روشن است و نیازی به دلیل و مدرک ندارد، قطعی است چون او می‌گوید. اگر کسی هم نقدی کند یا مزدور است و یا دارای فساد فکری و یا اقتصادی است که اسناد آن رو خواهد شد.

سوفیست‌ یا همان دانای کل، بدون هرگونه تخصص واقعی و تحصیلات بلند مدت اکادمیک، در هر موضوعی سخن می‌راند و با شجاعت به هرکه بخواهد امر ونهی می‌کند و به راحتی به این و آن نسبت‌هایی می‌دهد بدون آنکه خودرا موظف به ارائه اسناد ومدارک بداند، نه مخاطبان سند و دلیلی طلب می‌کنند چون او دانای کل است و نه مسئولان جرئت لازم را دارند، چون سوفیست، با قدرت رسانه و لشکر سایبری، افکار عمومی را علیه او بسیج می‌کند و از کاه کوه می‌سازد و کوه را کاه جلوه می‌دهد.

سوفیست، قهرمان صنعت خطابه و سفسطه و مغالطه است و با استخفاف مخاطبان به تعطیلی عقل برهانی نظر دارد و سفسطه را عین عقلانیت جلوه می‌دهد. حضور نام و آثار متفکران و حکیمان جامعه را بر نمی‌تابد و با حذف نام و آثار آنها و یا تحریف و تفسیر به‌رأی، زمینه‌ی تحمیق ملت را فراهم می‌کند. پس از آنکه به‌واسطه‌ی قدرت رسانه‌ها و خطابه به  شهرت اجتماعی رسید حکیمان و متفکران اصیل را گوشه‌نشین، خانه‌نشین و حتی زندان‌نشین می‌کند و برای کارگزاران خدوم، اسناد رو می‌کند و پرونده‌ی سنگین در رسانه‌ها بالا می‌آورد و قبل از هر دادگاه صالحی، حکم غیابی مخالفان خود را در منبرها و تریبون‌های عمومی صادر می‌کند.

اگر خوب بیاندیشیم هیچ خطری برای یک نظام سیاسی و جامعه‌ی انسانی، بالاتر از سوفیسم نیست.

البته هیچ پادزهری هم بالاتر از عقل و تفکر و برهان و اجتهاد نیست.

رسالت ما حوزویان در این وانفسای جنگ شناختی و غلبه‌ی سفسطه و مغلطه و جایگاه ویژه‌ی سوفسطاییان تنها یک چیز است و آن هم احیا عقول مردمان است و این همان رسالت انبیا الهی که امیر المومنین(ع) فرمودند: 

لَمّا بَدَّلَ اَکْثَرُ خَلْقِهِ عَهْدَاللهِ اِلَیْهِمْ فَجَهِلُوا حَقَّهُ وَ اتَّخَذُوا الاَنْدادَ مَعَهُ وَ اجْتالَتْهُمُ الشَّیاطینُ عَنْ مَعْرِفَتِهِ وَ اقْتَطَعَتْهُمْ عَنْ عِبادَتِهِ فَبَعَثَ فیهِمْ رُسُلَهُ وَ واتَرَ اَلَیْهِمْ اَنْبیائَهُ لیَستَادُوهُمْ میثاقَ فِطْرَتِهِ وِ یُذَکِّرُوهُمْ مَنْسِىَّ نِعْمَتِهِ وَ یَحْتَجُّوا عَلَیْهِمْ بِالتَّبْلیغِ وَ یُثیرُوا لَهُمْ دَفائِنَ #العُقُولِ وَ یُرُوهُمْ آیاتِ الْمَقْدِرَةِ: مِنْ سَقْف فَوْقَهُمْ مَرْفُوع وَ مِهاد تَحْتَهُمْ مَوْضُوع وَ مَعایِشَ تُحْیِیهمْ وَ آجال تُفْنیهِمْ وَ اَوْصاب تُهْرِمُهُمْ وَ اَحْداث تَتابَعُ عَلَیْهِمْ.
 

تاریخ انتشار: ١٤٠٢/١٢/١٩