فکرت ا داود مهدوی‌زادگان، نویسنده و پژوهشگر
 

اهل نظر غالباً بر این باورند که نظریه سیاسی «الحکم لمن غَلَب» متعلق به اندیشه سنتی است که برخی از علمای اهل سنت مانند قاضی ابویعلی و ابوحامد غزالی در قرن پنجم هجری در توجیه مشروعیت حکومت خلفا به آن احتجاج می کردند. لکن با ظهور اندیشه سیاسی مدرن این نظریه سنتی به حاشیه رفته است و طرفدار ندارد. 

اما آیا واقعیت این چنین است و نظریهٔ سیاسی تغلیب کنار رفته است و در دنیای سکولار شده جایگاهی ندارد؟

تجربه سیاسی مدرن در جهان معاصر چنین دیدگاهی را تایید نمی کند. نظریه تغلیب همچنان در جهان مدرن شده پابرجاست و در میان مدرن ها مدافعان و طرفداران پر شر و شوری دارد. 

بسیاری از دولت های مدرن از طریق کودتای نظامی به قدرت رسیده اند. چنانکه رضاخان با کودتای نظامی به قدرت رسید. حکومت تغلیبی پهلوی بواسطه مجلس فرمایشی و نظریه پردازی های روشنفکران سلطنت طلب قوام و استحکام یافت. 

یهودیان مهاجر مسلح با حمایت دولت های غربی به سرکردگی انگلیس از طریق زور سرزمین فلسطینی ها را اشغال و تصاحب کردند و رژیم غاصب و نامشروع اسرائیل را پدید آوردند. سازمان ملل هم با صدور قطعنامه مهر تایید بر غلبه‌ی یهودیان مهاجر مسلح زد. 

اما نکته مهم این است که جریان غربگرا نیز این سلطه تغلیبی یهودیان مهاجر اشغالگر را تأیید و توجیه می کند. یک نمونه آن دیدگاه دکتر صادق زیبا کلام استاد بازنشسته دانشگاه در این باره است.

دکتر زیبا کلام جمعه شب گذشته در برنامه شیوه که به مساله فلسطین پرداخته بود، جنایات صهیونیست ها علیه مردم مظلوم غزه را محکوم کرد. البته این کار او ستودنی است لکن از گفته های بعدی وی به دست نمی آید که می خواهد مشروعیت رژیم اشغالگر صهیونیستی را انکار کند. بلکه با بیانی که دارد دولت غاصب را توجیه کرده است.

به زعم وی یهودیان مهاجر تسلیح شده در شرایطی وارد سرزمین فلسطین زیر سلطه انگلیس شدند که دولتی بر آن حاکم نبوده است. دولت انگلیس هم حل مساله نزاع میان مردم فلسطین و یهودیان مهاجر را به سازمان ملل واگذار می کند و شد آنچه که شد.

به نظر نمی آید که زیبا کلام با چنین تحلیلی ماهیت نامشروع و غصبی بودن رژیم صهیونیستی را پذیرفته باشد. بلکه او اساساً مشروعیت این رژیم را بر پایه نظریه تغلیب توجیه کرده است. 

وی بی دولتی مردم هر سرزمینی را مجوزی برای تجاوز و اشغال آن سرزمین می داند. این بی دولتی ممکن است توسط قدرتی استعمارگر و متجاوز پدید آید. چنین سخنی به معنای آن است که مردم فی نفسه مالک سرزمین خود نیستند بلکه مالکیت آنان بواسطه دولت پدید می آید. مسلماً چنین مفروضی ریشه در تفکر دولت مطلقه هابزی دارد. 

بنابر این، نباید گمان کرد که نظریه تغلیب در دنیای مدرن کنار رفته است بلکه توسط برخی از متجددین بازخوانی و مدرن سازی شده است و برای مشروعیت بخشی به حکومت‌های دیکتاتور و جنایتکار استفاده می شود. لذا وجه نظری گفتمان مقاومت و مبارزه مردم مظلوم غزه ایستادگی برابر نظریه مدرن شده الحکم لمن غلب است.

تاریخ انتشار: 1402/11/02