رسانه فکرت | آفرین قائمی، استاد حوزه علمیه خواهران

هر حرکت و تحولی به‌ناچار مبتنی بر یکسری بینش‌ها و نگرش‌ها و گرایش‌ها است که سمت و سوی آن را به هدفی معین و مشخص تعیین می‌کند، در این مسیر به‌ناچار دارای یک سری امکانات و فرصت‌ها و نیز یک-سری موانع و چالش‌ها است که باید با شناسایی و ارزیابی دقیق از فرصت‌ها و چالش‌ها و استفاده از همین امکانات و فرصت‌ها، موانع و چالش‌ها و تهدیدها را دفع و رفع یا بلکه تبدیل به فرصت کند تا بتواند به مسیر خود به‌سمت اهدافش ادامه داده و روزبه‌روز بر پیشرفت و سرعت و ترقی خود بیفزاید.

حرکت عظیم انقلاب اسلامی، با تأسیس نظام نوین سیاسی جمهوری اسلامی از این قاعده مستثنی نیست. لذا از بدو شکل‌گیری هسته‌های اولیه آن در سال 1342 تاکنون با موانع و چالش‌های عدیده درون‌مرزی و برون‌مرزی، حتی درون‌ساختاری و برون‌ساختاری خویش روبه‌رو بوده و هست.
بقای و استمرار درخشان این نظام، خود شاهدی گویا بر توانمندی نظام نوپای اسلامی بر مقابله با تهدیدها و چالش‌ها و تبدیل آنها به فرصت‌ها است، پس سنگ‌اندازی چند متعصب یا جاهل فریب‌خورده در اغتشاشات 1401 امر جدیدی نیست که نظام توان گذر بهینه از آن را نداشته‌باشد یا نتواند با چالش‌هایی که دشمنان از طریق فضای مجازی یا به اسم دفاع از حقوق زنان راه انداخته و می‌اندازد مقابله شایسته و بایسته داشته‌باشد، در ذیل برخی از این چالش‌ها و تهدیدها و موانع و نیز فرصت‌ها و عملکرد نظام در طول حیات درخشان خویش بررسی می‌شود.

کارگردانی نه بازیگری!

از اهمّ عوامل پیشرفت و تمدن‌سازی، کارگردانی در مقابل حوادث، موانع و چالش‌های پیش‌رو است و الا دشمنان درون و برون به‌دنبال ایجاد غفلت و سرگرمی به بازیچه دنیا، برای بازی دادن اصل انسانیت و هویت فرد و جامعه هستند. لحاظ هدف خلقت و اهداف نظام آفرینش و نیز هدف بعثت انبیاء سبب این غفلت‌زدایی و طرد بازیچه این و آن شدن است.

اگر با بی‌بصیرتی یا تغافل هدف گم بشود، همه بازیچه دشمنان زیرک خواهند شد. پس برای کارگردان بایسته شدن، باید با کسب بینش و نگرش صحیح، صاحب گرایش و عملکرد صحیح گردید. بدین ترتیب باید فعال و خلاق بود، نه صرفاً منفعل و بازیگر!

در دنیا باید کارگردان و زارعی بود که برای آخرت خرمن برمی‌دارد، نه بازیگر یا تماشاچی صرف که بهره‌ای برای آینده خود برنمی‌دارد. «وَ مَا الْحَیاةُ الدُّنْیا إِلَّا لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ لَلدَّارُ الْآخِرَةُ خَیْرٌ لِلَّذِینَ یَتَّقُونَ أَفَلاتَعْقِلُونَ» (انعام 6/32) لعب (بازی) به کارهایی گفته‌می‌شود که دارای یک نوع نظمِ خیالی برای وصول به یک هدفِ خیالی است و لهو (سرگرمی) به هر کاری گفته‌می‌شود که انسان را به خود مشغول داشته و از مسائل اصولی منحرف بسازد. (مکارم، تفسیر نمونه، ج 21، ص 493)

آدم‌های سست‌عنصر خود، بازیچه دست این و آن می‌شوند؛ ولی آدم‌های زیرک بازیگر نیستند، بلکه بازی‌های دنیایی را کارگردانی می‌کنند. مشکل این‌جا است که با دسیسه‌های شیاطین جن و انس، امروزه بازی‌های رایانه‌ای اینترنتی، همه شغل و کار برخی از جوان‌ها شده؛ شب‌ها تا سحر بیدار و موقع نماز صبح تا ظهر در خواب عمیق می‌روند!

البته بازی‌کردن یکی از مهم‌ترین بخش‌های تربیتی کودکانه است؛ زیرا بستر شکوفایی استعدادهای او است. (ر. ک: حکمت نامه کودک، صص 254،165، 241) ولی برای بزرگسالان، مساوی با وقت‌گذرانی، بطالت و غفلت است که مانع تکامل و تعالی می‌گردد؛ یعنی در همان سن کودکی باقی می‌مانند.

در حدیث قدسی آمده: «یَا ابنَ آدَمَ، خَلَقتُ الأَشیاء لِک و خَلَقتُکَ لِأجَلی؛ بنده من! من همه‌چیز را برای تو خلق کردم و تو را برای خودم.» (الجواهر السنیة فی الأحادیث القدسیة، حر عاملی، ص 710) خدا می‌خواهد توسط بشر آخرالزمان حکومت عدل جهانی مهدوی برپا نماید، پس بازیچه شدن معنا ندارد!

استفاده به‌جا از جمعیت جوان

ظرفیت جوان می‌تواند بار بزرگی از اقتصاد جامعه را به‌دوش بکشد، هم خودب فعال باشد و هم به رشد اقتصادی جامعه کمک بکند. امام کاظم (علیه‌السلام) فرمودند: «إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی لَیُبْغِضُ الْعَبْدَ النَّوَّامَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی لَیُبْغِضُ الْعَبْدَ الْفَارِغ؛ خداوند از بندگان پرخواب و بیکار خشمگین می‌شود.» (صدوق، من لایحضره الفقیه، ج 3، ص 169) «یکی از ظرفیّت‌های پیشرفت اقتصادی کشور، جوانان دانش‌آموخته ما ا ست.... ما ده میلیون در کشور جوانان فارغ‌التحصیل دانشگاهی داریم؛... غیر از جوانان دانشجو، جوانانی که در حوزه‌های علمیّه مشغول تحصیلند یا جوانانی که در میدان‌های عملی مشغول کار هستند؛... ما از اینها استفاده درستی نکرده‌ایم؛ امروز هم متأسفانه استفاده درستی نمی‌کنیم. یک برنامه‌ریزیِ جامعی لازم است در کشور انجام بگیرد.... جوان‌ها می‌توانند نقش-آفرینی کنند. این یکی از امکانات ما است.» (رهبری، 1/1/ 97)  

«جوانان ما هم باید از کار خسته نشوند، از ابتکار خسته نشوند، از بعضی از قدرنشناسی‌ها دلسرد نشوند. بعضی جوان‌ها به ما شکایت می‌کنند که ما این کار را کردیم یا می‌توانستیم بکنیم یا می‌توانیم بکنیم؛ اما به ما اعتنایی نمی‌شود.... جوان‌های ما قادر به خیلی از کارهای بزرگ هستند.» (رهبری، 1/1/ 97؛ نیز: ر. ک. همو، ۱۰/11/1401)

ضرورت جهاد تبیین برای تبدیل تهدید و مانع به فرصت در جنگ هیبریدی (ترکیبی)

مسیر تحول و کمال انسان برای نزدیکی به خداوند از شاهراه تعلیم و تربیت می‌گذرد. در طول تاریخ، رسالت تمام انبیاء الهی به فعلیت رساندن ظرفیت‌های بالقوه انسان از طریق آموختن و پروراندن او برای رسیدن به قرب الهی بوده است. بنابر این آرمان تعلیم و تربیت، دست‌یابی به کرامتی برای انسان است که او را شایسته جانشینی خداوند بر روی زمین گرداند.

از آنجا که انسان در مسیر تعالی همواره در تحول و شدن است، تحقق آرمان‌های نظام اسلامی نیز با تحول در تعلیم و تربیت امکان‌پذیر خواهد شد. نظریه‌پردازی، الگو و مدل‌سازی صحیح تربیتی، ارائه نظام منسجم تعلیم و تربیت بر اساس آموزه‌های اسلام، از لوازم موفقیت در جهاد تبیین هستند.

«ملاحظه و رعایت اقتضائات کار فرهنگی- تبلیغی راهبردی ضروری و همیشگی است.... دستگاه‌ها و عناصر فرهنگی- تبلیغی باید کاملاً مراقب باشند که حرف خدا در هیچ شرایطی زمین نماند و در این زمینه نباید از جنجال و هوچی‌گری و اتهامات ترسید.... زبان ارتباط گرفتن با یک جوان و نوجوان با زبان حرف زدن با یک غافل جاهل یا معاند فرق می‌کند.... با تولید فکر نو، فرآوری آنها و تبدیل‌شان به محصولات فاخرِ دارای بسته-بندی خوب، در این بازار پرمشتری فعال شوید.... در کل کشور به اتحاد کلمه و همدلی نیاز داریم چه برسد به مجموعه‌های انقلابی که باید کاملاً از افتادن در دام نحله‌های گوناگون فکری و جناح‌گرایی پرهیز کنند.» (رهبری، 19/10/1401)

 «وسوسه‌ای را که روی آن جوان یا نوجوان اثر می‌گذارد،... آن وسوسه را تبیین می‌تواند برطرف کند.... همه، در حوزه، در دانشگاه، در صداوسیما بالخصوص، در مطبوعات، در هر جایی که شما ایستاده‌اید و یک شعاع پیرامونی‌ای دارید و می‌توانید روی آن اثر بگذارید، باید تبیین انجام بگیرد؛ تبیین درست، تبیین صحیح.» (رهبری، 19/10/1401) جهادگر عرصه تبیین مانند طبیب است، باید دردها و داروها و روحیه‌ها را بشناسد؛ چون هر دارویی برای هر دردی و هر روحیه‌ای مؤثر نیست.

خداوند مربی انسان، انسان‌ها را به‌وسیله وحی و آشنایی با قانون‌ها و دردها و داروها تربیت نموده، سپس آن‌ها را با نورانیت و پاکی و آگاهی، بر روحیه‌ها و طبیعت‌ها مسلط و آن‌ها را پیشوا و مربی و آموزگار و مزکّی و مطهّر سایرین می‌نماید. انبیاء و اوصیاء و علما خودساخته، به تربیت خلق و شکوفا کردن استعداد و تتمیم اخلاق کریمه همت گماشته‌اند.

امروز ایران به یک قدرت و کارگردان فرامنطقه‌ای در مناسبات جهانی تبدیل شده‌است. این مهم باعث شده تا دشمن برای مهار ایران از فرصت جنگ ترکیبی بهره گیرد. مهم‌ترین ابزار جنگ شناختی، رسانه‌های نوین هستند.

هدف جنگ ترکیبی حمله به ارکان سیاسی کشور از جمله رهبری، رئیس‌جمهور، امامان جمعه است. باید تحلیل دقیق و درستی از جنگ ترکیبی داشت تا بتوان واکنش صحیح و به موقعی نشان داد. در جنگ ترکیبی نیازمند پدافند و آفندفرهنگی نیز هست، پس مسئولان فرهنگی باید درک دقیقی از اتفاقات جامعه و کشور داشته‌باشند و با معیارهای درست و منطقی از نظام انقلاب اسلامی حراست و صیانت کنند.
در مواجهه با مشکلات طی پنج مرحله «تبیین عالمانه و حکیمانه»، «مشارکت هم‌افزا»، «رصد مستمر و دقیق»، «مراقبت والدانه» و «برخورد قاطع با ناهنجاری‌ها» جزء وظایف جهادگران تبیین است.

جنگ ترکیبی مبتنی بر مهندسی خارجی براساس چالش‌ها و کاستی‌های داخلی است. کاستی‌های نظام تعلیم و تربیت، بستر را برای آسیب دشمن مهیا و روزنه‌ای را به روی دشمن باز کرد. دشمن با سوءاستفاده از وضعیت و قدرت رسانه، برخی از جوانان کشور را دچار تحلیل و تفکر اشتباه و گمراه کرد.

شناسایی کلان مسأله، طراحی عملیات، ساماندهی، سیاست‌گذاری و هدایت دستگاه‌ها، پیگیری و نظارت بر اجرای عملیات و بازخورد آثار و پیامد از وظایف مسئولین فرهنگی است و در صورت سهل انگاری مدیران فرهنگی و موفقیت دشمن در جنگ ترکیبی، ذهن نخبگان کشور و عامه مردم به اسارت جبهه مقابل درمی‌آید.

در جنگ شناختی، ذهن مخاطب اسیر می‌شود؛ باید تلاش بشود آن‌ها را که گرفتار شده‌اند، آزاد شوند. راه آزاد کردن این افراد جهاد تبیین است. در این نبرد، مهم‌ترین کارگردانی می‌تواند این باشد که دهه نودی‌ها و هشتادی‌ها متوجه این جنگ ترکیبی و توطئه‌های دشمنان شده و هوشیارتر و باتجربه‌تر از گذشته بشوند.

ضرورت تعامل متخصصان دینی با رسانه و مطبوعات

دولت آمریکا در پیشبرد نبرد اقتصادی علیه ایران، بیشتر از تحریم و بسته‌های تحریمی، بر روی شبکه‌های اجتماعی سرمایه‌گذاری کرده! زیرا به‌علت دسترسی سریع و آسان و کم‌هزینه، بستر مناسبی برای فضاسازی روانی و مرعوب‌سازی و وحشت‌آفرینی و دروغ پردازی در بین افکار عمومی است.
اما تأسف‌برانگیز است که تنها تعداد معدودی از افسران جنگ نرم آتش به اختیار جبهه انقلابی در این نبرد نابرابر دیده می‌شوند که با دستان خالی و تحمل هزاران مشقت و فشار از سوی جریان نفوذ و عناصر آلوده امنیتی، شبانه‌روزی به عملیات روانی علیه دشمن و پاسخ به شبهات و هجمه‌ها در فضای مجازی مشغول هستند.

«حالا کتاب زَهرُ الرّبیع هم با این‌که یک کتابی است که در حوزه‌های علمیّه به‌عنوان یک کتاب فکاهی و اینها معروف شده، لکن نشان‌دهنده این است که فقهاء ما، بزرگان ما، علما ما، در عین کارهای عمیق علمی و فقهی به این‌جور مسائل هم توجّه داشتند. یعنی ایشان در اول زهر الرّبیع... میگوید که دیدم طلبه‌ها احتیاج دارند به یک تفنّنی و تفکّهی، این کتاب را برای آنها نوشتم؛ یعنی کتابی است که ایشان نوشته برای اینکه طلبه‌ای که حالا غرق در کارهای علمی در مدرسه و در حجره و اینها است، یک وسیله‌ای برای تفکّه داشته‌باشد؛ یعنی غافل از این چیزها نبودند.... آن هم عالمی مثل سیّد نعمت‌اللّه که اخباری و متصلّب و اینها است دیگر؛ اما این چیزها را هم داشتند. به نظر من این تفنّن علما گذشته ما خیلی مهم است.» (رهبری، ۷/ 12/۱۳۹۱)

استفاده از فرصت‌های معنوی

یک امکان و فرصت عالی برای اتصال با خداوند و تقویتِ معنویت و خودسازی، دعا است انس با دعا موجب تقویت بعد معرفتی و جلوگیری از غفلت است. ماه‌های رجب و شعبان و رمضان و محرم و صفر از فرصت‌های معنوی ویژه برای رشد انسان است و باعث رشد و تعالی انسان می‌شوند.

این ایام بهترین فرصت برای خودسازی و بالا بردن بصیرت و بینش با دعا و عبادت و سخنرانی وعاظ است. آداب اعتکاف و زیارت‌ها و دعاهای این مناسبت‌ها یک دریایی از معرفت است. لذا از این ایام استفاده بردن و معنویت را تقویت و با خدا ارتباط برقرارکردن و ذکر و دعا و توسّل را اهمیت دادن از فرصت‌های بسی مغتنم است. معنویت عنصرِ هدایت‌بخش و جهت‌دهنده زندگی بشر در همه عرصه‌ها است.

تاریخ انتشار: 1401/11/12