رسانه فکرت / دکتر معصومه ظهیری، استاد حوزه و دانشگاه

اگر بگوییم در عصر غوغای شبکه‌های اجتماعی به سر می‌بریم، گزاف نگفته‌ایم؛ شاید کمتر فرد یا خانواده‌ای را سراغ داشته باشیم که با مسائل و پیامدهای آن دست به گریبان نباشد.

پیش از هر چیز باید دانست که در شرایط کنونی، فضای مجازی به‌ویژه همین شبکه‌های اجتماعی به یک بستر و ظرفیت مهم فرهنگی و اجتماعی بدل شده که هم می‌تواند منشأ تحولات و آثار مطلوب باشد و هم اینکه زمینه‌ساز بروز عوارض و آسیب‌های خطرناکی شود.

به هر حال نمی‌توان گسترش افسارگسیخته فضای مجازی را انکار کرد؛ دامنه‌ای که لحظه به لحظه، نفوذ و تأثیرگذاری آن عیان‎تر می‌شود. در این میان، پرسشی که ممکن است ذهن افراد به‌خصوص خانواده‌ها را به خود مشغول سازد آن است که در برابر آسیب‌ها و آفت‌های فضای مجازی چه کنیم؟

به نظر نگارنده، مهم‌ترین مسأله، ناظر به شناخت و درک صحیح از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی است و تا زمانی که این درک و شناخت وجود نداشته‌باشد نمی‌توان راه حل درستی را شناسایی و به کار بست تا عوارض کمتری از حضور در فضای مجازی نصیب افراد و مخاطبان آن شود.

صدالبته ورود آگاهانه و کم آسیب در این عرصه، پیش و بیش از هر چیز دیگری، نیازمند آموزش و اطلاع‌رسانی در کنار فرهنگ‌سازی مناسب و هوشمندانه است؛ به دیگر سخن درباره چگونگی بهره‌گیری از ظرفیت‌های فضای مجازی نیازمند آموزش هستیم، آن هم آموزش‌های مهارت‌پایه، به این معنا آموزش‌ها به‌گونه‌ای طراحی شود که به ارتقای سطح مهارت در استفاده درست و مطلوب از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی بینجامد.

امروزه با ورود فناوری و وسایل ارتباط جمعی و گسترش روزافزون آن، نهاد خانواده ایرانی با مسائل و مشکلات گوناگونی روبه‌روست که چشم بر این واقعیت تلخ نتوان فروبست. بی‌تردید در این فضای آشفته، تأکید بر آموزش لازم و روشن است؛ چاقوی دو لب محصولات رسانه‌ای را در دست گذاشتن، اقدامی خطرآفرین و جامعه‌سوز است.

بعد از آموزش، مسأله کنترل و نظارت اهمیت پیدا می‌کند؛ در اینجا پیشنهاد این است که نباید به آسانی همه ابزارهای رسانه‌ای در اختیار همه افراد قرار گیرد. افراد باید خودکنترلی داشته‌باشند و الا به آسانی نمی‎توان جلوی عوارض و آسیب‌های شبکه‌های اجتماعی و فناوری‌های نوین را گرفت.

متأسفانه گاهی اوقات مشاهده می‌شود که برخی والدین به بهانه اینکه باید فرزندانشان با دنیای روز و فناوری‌های نوین آشنا شوند، اساساً نظارت و کنترلی بر فرزندان خود ندارند، یا درباره کیفیت حضور فرزندان در شبکه‌های اجتماعی و استفاده از بازی‌های رایانه‌ای نظارت بسیار ضعیفی دارند.

در نادرستی این نگاه شکی نیست، چرا که نتیجه‌اش، آسیب‌هایی می‌شود که روح و تربیت فرزندان و خانواده‌ها را درگیر می‌کند و در صورت تداوم و توسعه این آفت‌ها، کار به جاهای خطرناک‌تر هم می‌کشد، چه‌بسا به‌تدریج زمینه‌ساز فروپاشی خانواده هم شود.

نقش بانوان و مادران در این راستا بسیار مهم و کلیدی است، آن‌ها دیگر خوب می‌دانند که شبکه‌های اجتماعی و نیز ماهواره ممکن است چه بلایی بر سر خانواده‌ها به‌خصوص نسل جدید بیاورد؛ از این رو بایستی آگاه باشند تا بعد با آموزش درست بتوانند نقش نظارتی و هدایتی خود را ایفا کنند تا عوارض و آسیب‌های فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی به حداقل ممکن می‌رسد، اگر نگوییم کاملاً از بین می‌رود.

آنچه مسلم است، رواج فرهنگ استفاده درست و کارگشا از رسانه‌های نوین است. هم اینکه تلاش در مسیر توانمندسازی فرهنگی، بهترین و مؤثرترین راه برای مدیریت فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی است که امیدواریم خانواده‌ها به‌ویژه مادران و زنان جامعه با درک اهمیت و چالش‌برانگیز بودن موضوع، کنشگری آگاهانه و مسئولانه از خود نشان دهند.

تاریخ انتشار: 1401/10/06