فقدان گفتمان قابل اجماع در انتخابات ریاست جمهوری

به‌گزارش فکرت، دکتر تینا چهارسوقی امین، دکترای زبان‌شناسی و متخصص رتوریک سیاسی در این نشست با اشاره به این که گفتمان سیاسی ما دچار رکود، نازایی و ناکارآمدی است، اظهار داشت: گفتمان ما در عرصه سیاست دچار رکود است، به این معنا که در وهله نخست باید یک چیزی اندیشیده شده باشد تا بعد در گفتمان سیاسی، قابلیت ساری و جاری شدن را داشته باشد و به تبع آن توانایی ایده پردازی و اندیشه و مبنای تئوریک داشته باشد، ضمن آن که بر این اساس می بایست برای مبنای خودش، رتوریک جذاب، همه فهم و همراه کننده‌ جمهور داشته باشد.

ضعف در گفتمان سیاست و سیاستِ گفتمانی

وی افزود: ببینید گاهی ممکن است که سیاست ما از حیث گفتمان اندیشه‌ای خالی باشد و از این رو رتوریک سیاسی یا همان بلاغت لازم را نداریم. همچنین ممکن است سیاست گفتمان داشته باشیم اما گفتمان سیاسی ما ضعیف باشدیا اینکه هم سیاست گفتمان و هم گفتمان سیاسی هردو ضعیف باشد. در بهترین حالت این است که هردو قوی باشد. در رقابت سیاسی کاندیداها و مناظرات به‌عینه دیدیم که در هر دوی این مباحث، ضعف و فشل بودن احساس می شود. از سوی دیگر پیوستار گفتمانی نامزدها مشخص نیست به‌عنوان مثال ما با آقای پزشکیان روبرو هستیم که می‌گوید من اصولگرا هستم و می‌خواهم کارهای اصلاح‌طلبی انجام بدهم لذا این ادبیات آقای پزشکیان برای مردم شناخته شده نیست.

سه گفتمان اصلی در انتخابات

دکتر مهدی جمشیدی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی نیز با بیان این که از نگاه او، سه گفتمان اصلی در انتخابات وجود دارد، گفت: وقتی می گویم گفتمان منظورم مجموعه مفاهیمی است که نسبت به یکدیگر حالت مفصل‌بندی پیدا کرده و به یک ثبات نسبی رسیده و بر این اساس معتقدم که سه گفتمان اصلی در انتخابات وجود دارد؛ نخست گفتمان آرمان‌گراییِ انقلابی که متعهد به اصالت‌هاست. دوم، گفتمان تکنوکراتی شبه انقلابی که انسان یاد آن جمله مرحوم احسان نراقی در مورد دکتر شریعتی می‌افتد که می‌گفت شریعتی سُس اسلام را به کیک مارکسیسم زده، البته من کاری به‌درست یا غلط بودن سخن ایشان ندارم بلکه برای روشن‌تر شدن قضیه مثال زدم و در اینجا هم می بینیم که برخی کاندیداها نقاب و پوشالی از انقلابی‌گری دارند و گفتمان سوم هم گفتمان تکنوکرات‌های لیبرالی است که البته نسخه سطحی‌تری از آن را در این دوره از انتخابات شاهد هستیم.

تفاوت‌ها و تمایزات کاندیداها

دکتر علیرضا بلیغ، عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی با اشاره به برخی مواضع نامزدها در مناظرات تلویزیونی گفت: برخی از کاندیداها اساساً همه چیز را حواله می‌دهند به کارشناسان که مصداق بارزش در این دوره از انتخابات آقای پزشکیان است اما بنده می‌خواهم از آقایان قالیباف و جلیلی بگویم که به‌لحاظ سیاسی به آنها نزدیک‌تر هستم. نقطه قوت آقای قالیباف این است که همواره در طول زندگی خود مسئولیت‌هایی داشته و در عرصه‌های مختلف نقش‌آفرینی کرده ،حالا بگذریم از حواشی زندگی ایشان به‌خصوص در رابطه با خانواده و نزدیکانش اما به هرحال آقای قالیباف مدیر خوبی بوده اما با این وجود سیاستمدار خوبی نبوده‌است.

وی ادامه داد: مرد سیاسی باید گفتار الهام بخش داشته باشد یعنی بتواند افق‌گشایی کند برای مردم. درباره آقای قالیباف آن چه مشهود است این است‌که ایشان همواره با یک سری نیروهای سازمان یافته ارتباط داشته است، حتی در مجلس نیز مثل شهرداری عمل می‌کند و این نشانگر عدم توان اجماع‌سازی ایشان است. وقتی چنین فردی بیاید در رأس قوه مجریه بسیار چالش دارد و این مسأله‌ای است که می‌تواند ایجاد شکاف کند، هرچند که قبول داریم انسان پرکار و تلاش‌گری است.

از سوی دیگر اساساً ایشان دید اقتصاد سیاسی ندارند و باید بگویم که در طول چهل و اندی سال بعد از پیروزی انقلاب رشته‌ای به‌عنوان اقتصاد سیاسی در دانشگاه‌های ما تدریس نشده و حال آن که اقتضای انقلاب ضرورت این کار را نشان می‌داد.

بلیغ همچنین اضافه کرد: آقای جلیلی بر خلاف دیگر کاندیداها زمان نسبتاً زیادی را برای کشف و فهم مسائل کشور به‌همراه کارشناسان سپری کرده و کوشیده که در دولت سایه به حل المسائلی در قالب برنامه کشور دست یابد. یکی از ویژگی‌های ایشان آن است که نیروهای سیاسی و اجتماعی جوان و مستعدی را دور و بر خودش جمع کرده و با جمع کارشناسی مرتبط است که ما این ویژگی را کمتر در بین دیگر کاندیداها مشاهده می‌کنیم.

لزوم فهم صحیح از تحولات جامعه

دکتر سید جواد میری، جامعه‌شناس و مدرس دانشگاه نیز این‌گونه به بیان سخنان خویش پرداخت و گفت: من بحثی را در رابطه با وقایع سال 1401 مطرح کردم که بعد تبدیل شد به کتابچه‌ای با عنوان «صورت‌بندی ولایت امر سیاسی و ولایت امر اجتماعی» برخی در آن‌سوی آب‌ها می‌گفتند وقایع سال 1401 اغتشاش است و عده‌ای دیگر می‌گفتند حرف از انقلاب است اما من گفتم این نشانه یک تحول مهم در جامعه است که باید به‌درستی فهم و تحلیل شود.

باید بدانیم که انقلاب اسلامی به انسان ایرانی گفت تو رعیت نیستی، بلکه تو یک سوژه خودآگاه هستی، از سویی ما تمایزی باید بین زمان اجتماعی و زمان تقویمی قائل باشیم. فقه پویا آمد و گفت برای معاصریت باید یک راهکار داشته باشیم. الان هم رجل سیاسی باید معنی شود چرا که هنوز هم نمی‌دانیم رجل در اینجا به معنای مرد است یا زن و این نکات در موسم انتخابات بیشتر مطرح می‌شود که باید به‌درستی به آنها پاسخ دهیم.

ضعف در مسأله‌شناسی و موضوع شناسی داریم

حسین عباسی‌فر، پژوهشگر اقتصادی و فعال رسانه‌ای نیز ابراز داشت: وقتی مناظرات را مشاهده می‌کردم دردی برایم ملموس بود که بیش از 4 دهه با آن سر و کار داریم به‌نحوی که اندیشمندان علوم انسانی و اسلامی از شهید صدر و شهید بهشتی تا امروز با آن مواجه بوده‌اند و درد این است که ما گویا نمی‌توانیم خودمان فکر کرده و مسأله طراحی کرده و برایش چاره‌اندیشی کنیم. ببینید شهید مطهری بیش از 46 سال پیش می‌گوید رأس و ریشه مسایل مستحدثه خود نظام سرمایه‌داری است و این که مجتهد باید اول نظام سرمایه‌داری را بشناسد اما حقیقتاً کمتر کسی در بحث موضوع‌شناسی داریم که چه در حوزه و چه دانشگاه به این قضیه ورود کرده باشد.

وی افزود: نکته جالب ماجرا این است که کاندیداهای به‌ظاهر متفاوت و گاه مخالف در طرح برخی مسائل اقتصادی هم نظر می‌شوند و این مسأله به‌خاطر آن‌است که نظام کارشناسی لیبرال مسأله را برای کاندیداها و مسئولان ما طراحی کرده و آنها را روی میزشان گذاشته و همه اینها نشان می‌دهد که در بحث موضوع‌شناسی و مسأله‌شناسی دچار ضعف هستیم.

تاریخ انتشار: ١٤٠٣/٠٤/٠٦