رسانه فکرت | زینب مواصلی، نویسنده وپژوهشگر

موضوع اشتغال زنان که نمایانگر توانمندسازی اقتصادی و مشارکت سازنده اجتماعی زن در گفتمان مدرن به حساب می‌آید، یکی از کانون‌ها و نقاط کلیدی این بحث است که فهم آن می‌تواند در فهم کلی، از این گفتمان نوظهور در بستر انقلاب اسلامی کمک کند. در گفتمان انقلاب اسلامی، تفاوت ماهوی به جهت شأن انسانی بین زن و مرد در نظر گرفته نشده است و از جهت کرامت بشری مساوی در نظر گرفته شده‌اند، به نحوی که هر دو حق انتخابگری، پیشرفت و تعیین سرنوشت دارند. از این جهت به نظر می‌رسد در مقام نظر، بین گفتمان انقلاب اسلامی و گفتمان غربی حقوق بشر زنان شباهت مطلق وجود دارد، اما تعریف زن در جایگاه زندگی واقعی، در خانواده یا جامعه است که تفاوت‌ها را آشکار می‌کند.

از این منظر، آیت‌الله خامنه‌ای به عنوان یکی از پایه‌گذاران گفتمان انقلاب اسلامی و دارای عالی‌ترین منصب سیاستگذاری و اجرایی در آن، غرب را به نوعی استثمار زن در بعد اقتصادی و همچنین التذاذ جنسی از وی متهم می‌کنند. از دیدگاه ایشان، غرب روندی را ترتیب داده است که در آن زن از زن بودگی خود، دچار سرخوردگی بشود و همواره خودش را به جهت هویتی و توانمندی با مردان و استاندارد‌های مرد‌محور مقایسه کند. به عبارتی، توانمندی، پیشرفت و توسعه وی در گرو تطبیقش با آن نوع استاندارد‌های جسمی و فکری است که این به زعم آیت‌الله خامنه‌ای «خیانت» غرب به زن محسوب می‌شود. برای واردکردن زن به چرخه اقتصاد سرمایه‌داری، به این ترتیب، غرب طبقه‌بندی جنسیت را با اغراق بزرگ کرده و آن را به عنوان یکی از شاخص‌های مهم ارزیابی شأن انسانی فرد، مورد تأکید قرار داده‌اند، سپس زن را به اصطلاح به ورطه «مرد‌وارگی» کشانده است تا اثبات کند، به اصطلاح او را توسعه داده است.

ضمن تبیین این دیدگاه انتقادی، رهبر بر مبنای اصول الهی، قوانین طبیعی و متکی بر اصل عدالت‌محوری تلاش می‌کنند، تصویر متعادلی از مرد و زن در جایگاه فردی، خانوادگی و اجتماعی را ترسیم کنند (بیانات در دیدار جمعی از بانوان فرهیخته حوزوی و دانشگاهی، ۱۳۹۲). بر اساس این مبانی، آیت‌الله خامنه‌ای زنان ایرانی را از افتادن در دام برابری جنسیتی غربی برحذر می‌دارند و معتقدند نگاه صحیح به زن، نگاهی است که او را در چارچوب جنس خود و ارزش‌های تعالی‌دهنده آن بشناسد (بیانات در دیدار جمعی از بانوان فرهیخته حوزوی و دانشگاهی، ۱۳۹۲). به این ترتیب، کمی‌سازی شاخص‌های توسعه و اشتغال برای زنان، برای مثال افتخار به تعداد بیشتر زنان در مناصب سیاسی نیز از دیدگاه ایشان مطرود و تقلیل‌گرایانه است و برعکس، افزایش توسعه ظرفیت معنوی و افزایش تعداد زنان روشنفکر و فعال فرهنگی و سیاسی و مجاهد است که جای بالیدن و افتخار دارد (بیانات در دیدار جمعی از بانوان فرهیخته حوزوی و دانشگاهی، ۱۳۹۲).

آیت‌الله خامنه‌ای را باید یکی از اندیشمندان گفتمان انقلاب اسلامی دانست که گفتمان متبوع خویش را در کسوت یک نواندیش اسلامی نمایندگی می‌کنند. با توجه به اینکه ایشان، اصول و اساس اندیشه خویش را از دین اسلام و مذهب جعفری اکتساب کرده‌اند، موضوع زن نیز از این قاعده مستثنی نبوده و به عنوان یکی از بخش‌های تشکیل‌دهنده منظومه اندیشه ایشان به حساب می‌آید. ایشان معتقد هستند: همه به ویژه زنان، باید به موضوع زن از نظر اسلام دارای آگاهی کافی باشند تا بر اساس نظر والای اسلام از حقوق خود، بتوانند دفاع کنند، بنابراین بایسته است همه افراد در خصوص نقش اجتماعی زن، اشتغال و نقش وی در خانواده و جامعه را از دین مبین اسلام استنباط کنند (بیانات در اجتماع زنان خوزستان، ۱۳۷۵).

معطوف به ارائه یک الگو با فهم دقیق آموزه‌های اسلام که هم بر عرف‌ها و رویه‌های فرهنگی محلی ظلم‌آور علیه زن پایان بدهد و هم به استثمار اقتصادی و التذاذ جنسی غرب، نقطه آغاز پردازش گفتمانی آیت‌الله خامنه‌ای از «الگوی سوم» است. اشتغال در این منظر، یک انتخاب فردی برای زن است و ایشان مردان، پدران و همسران را از محدودکردن زنان برای ورود به عرصه اجتماع برحذر می‌دارند. استخدام در مشاغل گوناگون، اشتغالات اجتماعی- سیاسی و ورود به عرصه‌های کنشگری داوطلبانه همه را خوب و قابل قبول ارزیابی می‌کنند. این، اما به معنای تفوق نگاه غربی نیست که در آن، با تطبیق هویت زن با کار‌های اقتصادی یا پست‌های سیاسی پرمشغله، استاندارد‌هایی بر زن بار شده که بسیار ظالمانه است.

آیت‌الله خامنه‌ای در نگاه به ظرفیت زن برای پیشرفت، خواه در آموزش، فعالیت اجتماعی و سیاسی، اشتغال و مشارکت اقتصادی یا هر عرصه‌ای که به صورت عادی برای مرد قابل تصور است، هیچ تفاوتی با مرد قائل نیستند و به تصریح معتقدند، هر کس بگوید، مرد می‌تواند این امور را انجام دهد و زن نمی‌تواند، منطق اسلام را بیان نکرده و برخلاف سخن اسلام حرف زده است (بیانات در دیدار جمعی از بانوان فرهیخته حوزوی و دانشگاهی، ۱۳۹۲).

ایشان در توضیح این موضع معتقد هستند: از نظر اسلام، در همه این فعالیت‌های مربوط به جامعه بشری و فعالیت‌های زندگی، زن و مرد دارای اجازه مشترک و همسان هستند (بیانات در دیدار جمعی از بانوان فرهیخته حوزوی و دانشگاهی، ۱۳۹۲)، هر چند ایشان تناسب با مقتضیات طبیعی و تعادل در تقسیم کار را هم دو فاکتور تعیین‌کننده در این باب می‌دانند.

تاریخ انتشار: 1402/10/09