رسانه فکرت | فاطمه جعفرزاده شهربابکی، کارشناسی ارشد فلسفه از دانشگاه الزهراء تهران

منظور از آرامش روان، عبارت است داشتن خلق یا وضع روانی که فرد از لحاظ وجود شادمانی، اعتماد به نفس و شور و حرارت و امثال آن در وضعیت آرمیدگی، آسایش خاطر و اطمینان بخش قرار گیرد.(1) آرامش روانی، مقابل اضطراب و دلهره، حالت و صفت روانی و قلبی خاص (آسودگی خاطر، ثبات و طمانینه) است.(2)

در مقابل آرامش می‌توان از تنش و استرس نام برد. در فلسفه شرقی استرس به‌معنای نبود آرامش درونی است و در اصطلاح، حالتی از اضطراب است که وقتی حوادث و مسئولیت افزون بر آن مقداری که انسان بتواند با آن کنار بیاید تجربه می‌شود. به زبان فیزیولوژی ایی استرس به میزان استهلاک و فرسودکی بدن است گفته می‌شود.(3)
توجه به این نکته مهم است که آرامش روان و روح دو مفهوم دارد: مفهوم مثبت و مفهوم منفی. آرامشی که همراه با خلاقیت نباشد، آرامشی منفی است و آرامش مثبت آرامشی است که همراه با خلاقیت و جولان هیجانات مثبت باشد. باید توجه داشته باشیم که آرامش تهی از خلاقیت و حساسیت‌های روحی، آرامش مثبت نیست.(4)

آرامش مثبت آرامشی است که به‌نحوی با ناآرامی در آمیخته و با حساسیت همراه است. آرامش منفی (آرامش غافلانه) این است که انسان حقایق را نفهمد و یا با فریب و تخدیر خود را آرام کند، اینکه خود را به غفلت زند و از عواملی که به سرنوشت و حیات معنوی او ارتباط دارد غفلت بورزد، منفی است و آرامشی همراه با بیم و اندوه و حساسیت نباشد غیر قابل قبول است.(5)

بنابراین به ثبات درونی و آسودگی خاطر روح که خالی از استرس و اضطراب است، آرامش روانی گفته می‌شود.

کلمه حجاب به‌طور مشخص حدود هفت بار در قرآن کریم به کار رفته است و معنای مشترک همه‌ی آنها مانع و حائل است اما حجاب به‌معنای خاص آنکه مورد بحث ما است، حقیقتی دیگر است که ریشه در وجود شناختی و روانشناختی دارد و به عنوان یک میل و گرایش در وجود زن نهاده شده‌است. این میل و گرایش در ادایان و مذاهب مختلف به‌صورت و اشکال گوناگونی خودنمایی کرده است. شواهد و قرائن تاریخی نشان می‌دهد که شکل و صورت حجاب نه بومی عرب و نه حکم تأسیسی اسلام است، اسلام مبنایی ارزشمند و محکم برای حجاب ارائه کرد.(6)

در قرآن کریم، دو آیه درباره نوع رفتار و پوشش زنان به صراحت سخن گفته‌است: «وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَیَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَی جُیُوبِهِنَّ؛(7) ای پیامبر به زنان بگو دیدگان خود را فرو افکنند و عفت پیشه ساخته دامن، خود را از بیگانگان بپوشانند و زیور خود را جز برای شوهران و سایر محارم آشکار نکنند.» در این آیه به سه گونه پوشش بانوان اشاره شده‌است:

الف) نوعی پوشش با نام خماره؛ ب) پوشیدگی سر و گردن؛ ج) پوشاندن زینت‌ها

آیه‌ی دیگری که به صراحت کامل دستور پوشش اسلامی و هدف از آن را بیان می کند: «یَا أَیُّهَا النبی قُلْ لِأَزْوَاجِکَ وَبَنَاتِکَ و نساء الْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلَابِیبِهِنَّ ذَلِکَ أَدْنَی أَنْ یُعْرَفْنَ فَلَا یُؤْذَیْنَ وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِیمًا؛(8) ای پیامبر به زنان و دخترانت و به زنان مؤمن بگو پوشش‌های خود را بر خود فروتر گیرند. این برای آنکه شناخته گردند و اذیت نشوند (به احتیاط) نزدیک‌تر و خدا آمرزنده مهربان است.» در این آیه نیز در باب پوشش بانوان به چند مورد اساسی اشاره شده‌است:

الف) نوعی پوشش که جلباب نامیده شده‌است و شیوه‌ی زنان مسلمان را در حجاب در صدر اسلام نشان می‌دهد.
ب) هدف از پوشش برای حفظ عفت زنان و مصونیت از طمع و تجاوز.
ج) حجاب به عنوان نشانه‌ی پاکدامنی و تمایز از غیر پاکدامن

بنابراین اهمیت حجاب و پوشش اسلامی تا جایی است که خداوند متعال از آن به عنوان یک ضرورت یاد می‌کند و آن را وسیله‌ی آرامش روحی و روانی انسان می‌داند. و یکی از کارکردهای  مهم حجاب تأمین سلامت روانی افراد است.

از آن‌جا که زن، عواطف و احساسات قوی‌تری نسبت به مرد دارد، از نظر روانی نفوذپذیرتر است. این تأثر و نفوذپذیری وقتی از سوی شوهر باشد، باعث می‌شود وحدت و یگانگی روانی زن حفظ شود، اما وقتی از چند منبع باشد، یعنی زمانی که زن بدون حجاب در اجتماعِ نامحرم حاضر می‌شود، به آسانی تحت‌تأثیر روانی و عاطفی آنان قرار می‌گیرد و وحدت روانی او از بین می‌رود و با از بین رفتن وحدت روانی، دچار اضطراب و آشفتگی می‌شود؛ بنابراین، زنان با رعایت حجاب، بلندترین گام را پیش از هر چیز، در جهت سلامت روان خویش برمی‌دارند.

در منابع اسلامی، درباره آثار روانی حجاب و بی‌حجابی، مطالب بسیاری وجود دارد. قرآن درباره کارکردهای حجاب می‌فرماید: «وَ اَنْ یَسْتَعْفِفْنَ خَیْرُ لَهُنَّ»؛ (9)  و اگر زنان، خود را بپوشانند، برای آن‌ها (خیر) بهتر است. کلمه «خیر» که به‌معنای سود و نفع است، مطلق است و به‌دلیل اطلاقش، هم شامل نفع مادی و هم نفع معنوی می‌شود.
یا در آیه دیگر می‌فرماید: «ذلِکُم اَطْهَرُ لِقُلُوبِکُمْ وَ قُلُوبِهِنَّ»؛(10) این کار (حفظ حریم بین زن و مرد)، برای پاکیِ دل‌های شما و آن‌ها بهتر است.

طبق این دو آیه می‌توان گفت، اثر مهمّ حجاب برای زن، طهارت و پاکیِ قلبی است که مقدمه‌ای برای رسیدن به سلامت قلبی (قلب سلیم) است و از آن در روان‌شناسی به «سلامت روانی» تعبیر می‌شود.

در روایات نیز به تأثیر روانیِ حجاب بر زن اشاره شده‌است. امیرالمؤمنین علی(علیه‌السّلام) در وصیتِ خود به امام‌حسن(علیه‌السّلام) می‌فرماید: «وَ اکْفُفْ عَلَیْهِنَّ مِنْ اَبْصارِهِنَّ بِحِجابِکَ اِیّاهُنَّ فَاِنَّ شِدَّهَ الْحِجابِ اَبْقی عَلَیْهِنَّ»؛(11) با حجاب خود، جلوی دیده آنان (زنان) را برگیر، زیرا هر چه در پرده باشند، بهتر می‌مانند و سالم‌تر هستند.
هم‌چنین آن حضرت در حدیث دیگری می‌فرمایند:«صِیانَهُ الْمَرْاَهِ اَنْعَمُ لِحالِها وَ اَدْوَمُ لِجَمالِها»؛(12) پوشش و حجاب برای حالِ زن بهتر است و سبب دوام زیباییِ او می‌شود. منظور از «حال زن» در این حدیث، وضعیت روانیِ اوست که رعایت حجاب، سبب تعادل آن می‌شود.

نتایجِ به‌دست‌آمده در تحقیق و پژوهش میدانی، بررسی رابطه بین نگرش به حجاب با سلامت روانیِ زنان نشان‌می‌دهد، بین میزان نگرش به حجاب و اضطراب دانش‌آموزان، رابطه معناداری وجود دارد؛ به‌عبارت دیگر، دخترانی که نگرش مثبت بالایی به حجاب دارند، از اضطراب کمتری برخوردارند.(13)

هم چنین با رعایت اصل حجاب و پوشش در محیط بیرون از خانواده حریم زن و شوهر حفظ می‌شود و خانواده دارای ثبات خواهد شد. قرآن کریم به زنان امر می‌کند تا همه بدن خود را به‌جز صورت‌ها و دست تا انگشتان بپوشانند. این امر باعث ایجاد روابط صمیمانه زن و شوهر و منحصر شدن لذات جنسی به محیط خانواده و در محدوده ازدواج می‌شود همچنین موجب می‌شود همسر قانونی در نزد فرد تنها عامل ارضای نیازهای جنسی تلقی شود. و در نتیجه پیوند زن و شوهر محکم‌تر می‌شود و در نهایت به استحکام نهاد خانواده می‌انجامد در حالی که زنان با خودآرایی و با پوشش مناسب در محیط اجتماع، زندگی خانوادگی خود و دیگر افراد جامعه را به خطر اندازند و با کشاندن جاذبه‌های جنسی خود به کوچه و بازار افراد جامعه را همیشه در حالت نوعی مقایسه قرار می‌دهند که این امر اختلافات زیادی را درون خانواده‌ها باعث می‌شود.

پس اولین منافع و مضرات در رعایت و عدم رعایت حجاب به خود فراد برم‌ی گردد. با افزایش آمار برهنگی و بی‌حجابی، آمار طلاق و بی‌بند و باری نیز بالا می‌رود و در مقابل از تعداد ازدواج‌ها و روابط سالم خانوادگی کاسته می‌شود.(14)

شک نیست که هر چیزی که موجب تحکیم پیوند خانوادگی و سبب صمیمیت رابطه زوجین گردد، برای کانون خانوادگی مفید است و در ایجاد آن باید حد اکثر کوشش مبذول گردد و یا به عکس هر چیزی که باعث سستی روابط و دلسردی آنان گردد، به حال زندگی خانوادگی زیانمند است و باید با آن مبارزه کرد.(15)
بنابراین اختصاص یافتن استمتاعات و التذاذهای جنسی به محیط خانواده و در کادر ازدواج مشروع، پیوند زن و شوهری را محکم می‌سازد و موجب اتصال بیشتر زوجین به یکدیگر می‌شود و در جامعه بر احترام زن می‌افزاید و در نتیجه آرامش روانی خانواده را به‌دنبال دارد. بنابراین رعایت حجاب عامل مهمی در حفظ سلامت روحی و روانی افراد است.

منابع
1. پرتال جامع پژوهه تبلیغ
2. سایت و یکی فقه
3. سی وارد، برایان وارد، مدیریت استرس،ترجمه‌ی مهدی قراچه داغی، تهران، پیکان، 1381، ص 17.
4. فقیهی ،علی‌نقی، "آرامش روانی در پرتو ایمان به خدا، پژوهشکده باقر العلوم"، بی تا،ص ۳۱۸
5. فقیهی ،علی‌نقی، "آرامش روانی در پرتو ایمان به خدا،ص ۳۱۹
6. حاجی عبدالباقی، مریم، حجاب در قرآن کریم،بی‌جا،بینات،۱۳۸۶،ص ۷
7. نور،۳۰
8. احزاب،۵۹
9. نور،۶۰
10.احزاب،۵۳
11.نهج‌البلاغه، نامه ۳۱
12. تمیمی‌آمدی، عبدالواحد بن محمد، غررالحکم و دررالکلم، قم، بعثت، چ دوم، 1410 ق، ص ۴۱۸
13. رجبی، عباس، حجاب و نقش آن در سلامت روان، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام‌خمینی، 13۸۸ش، ص۱۵۰
14.نوری،اعظم، "آثار اجتماعی حجاب در جامعه"، مؤسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان،۱۳۹۵،ص ۲
15.مطهری،مساله حجاب،ص ۸۸

تاریخ انتشار: 1401/11/30