نقش سرمایه اجتماعی نظام در انتخابات

رسانه فکرت ا محمدصادق خرسند، پژوهشگر و فعال علوم سیاسی

سرمایه اجتماعی از واژه هایی است که در یک دهه  اخیر همواره برای نشان دادن میزان اقبال یا اِدبار شهروندان از یک نظام سیاسی مورد استفاده قرار گرفته است. فرانسیس فوکویاما دانشمند شهیر آمریکایی معتقد است اعتماد، شبکه های ارتباطی و جامعه مدنی، همگی محصول سرمایه اجتماعی هستند نه این که خود  آن باشند. گروه «کِنِدی» در دانشگاه هاروارد ابعاد سرمایه اجتماعی را شامل هشت مورد می داند که اعتماد و مشارکت سیاسی از مهمترینِ آن ها هستند.

تحقیقات نشان می‌دهد سرمايه اجتماعي نقش اساسي در شركت مردم در انتخابات دارد.بر اساس این پژوهش‌ها، بین اعتماد اجتماعي و مشاركت انتخاباتي و ميزان انسجام اجتماعي و مشاركت انتخاباتی رابطه معنـاداري وجـود دارد. به طور مسلم، اعتماد آمیخته به اعتقاد مردم به نظام سیاسی که مصادیق آن را می توان در انتخابات سال های اول انقلاب مشاهده کرد، نقش بی بدیلی در مشارکت سیاسی شهروندان دارد. 

 بدون تردید، سرمایه اجتماعی نظام به دلیل مسائل متعددی که بخش عمده آن ریشه در مشکلات معیشتی جامعه دارد، با کاهش غیرقابل انکاری مواجه شده است. کاهشی که ردپای آن را می توان در عدم اقبال باشکوه مردم در چند دوره انتخابات اخیر مشاهده نمود. امری که باید بدون هیچ تعلق حزبی و جناحی مورد واکاوی دقیق قرار گیرد و موانع مشارکت سیاسی مردم احصاء و به مراجع عالی نظام سیاسی منعکس گردد. 

بدون شک، یکي از عوامل موثر در كاهش سرمايه اجتماعي، شكاف ميان دولت و ملت است. بنابراین به هر ميزان كه از این شكاف كاسته شود، بر ميزان اعتماد مردم به دولـت افـزوده شـده و باعـث حمايت و مشاركت آنان مي گردد. یکی از راه های کاهش این شکاف، فراهم نمودن زمینه به وجـود آمـدن احـزاب و انجمـن هـاي گونـاگون به معنای واقعی کلمه در جامعـه است. امری که اعتماد و تعـاملات گسترده مردم با يكديگر و مشاركت سياسي بیشتر را به همراه خواهد داشت.

متأسفانه همکاری و اعتماد در جامعه ایران در لایه های اولیه که همان خانواده و خویشاندان است، باقی مانده و ضرورت همبستگي ميان شهروندان در سطح ملـي براي نیل به توسعه، نياز بـه گـروه هـاي واسط يا تشكلهاي مدني  شامل احزاب، اصناف، اتحاديـه هـا و... را ايجـاب مي نماید. امری که اگر  صورت گيرد افراد در جامعه همـان احساسـي را خواهنـد داشـت كـه در خانواده دارند: احساس امنیت، مسئوليت و تعهد در ابعاد مختلف که رشد اعتماد اجتمـاعي و بـه تبـع آن انگيـزه بـراي مشـاركت را افزايش می دهد. بدون تردید نظام بخشيدن به فعاليت‌هاي اقتصادي، دوري از هرگونه قبيله گرايـي و مبارزه  قاطع با مفاسد اقتصادی، مي تواند تاثير مفيدي بـر افـزايش تعـاملات و در نتيجـه گسترش بيشتر سرمايه اجتماعي و به تبع آن مشارکت سیاسی داشـته باشـد.

به طور قطع، سرمایه اجتماعی آسان به دست نمی آید، اما در صورت عدم مراقبت به راحتی از کف می رود. سرمایه ای که لازمه اصلی توسعه و ثبات سیاسی و اقتصادی خواهد بود. ثباتی که سال هاست گمشده جامعه ایران است و مردم دیگر دستیابی به آن را یک رؤیای شیرین می دانند، رؤیایی که البته با تقویت سرمایه اجتماعی و اتخاذ راهبردهای عملی دور از دسترس نخواهد بود.

تاریخ انتشار: ١٤٠٢/١١/١١