رسانه فکرت | سجاد صفار هرندی، فعال فرهنگی

تعطیلی شنبه که از سوی برخی کارشناسان و رسانه‌ها اقدام اصلاحی جزئی و ساده‌ای برای بهبود تعاملات مالی و تجاری بین المللی تصویر می‌شود در واقع نوعی جراحی فرهنگی رادیکال با پیامدهای مهم است و از قضا به ضرر جریان فعالیت‌های کشور اقتصادی، اداری، آموزشی و... خواهد بود.

یکی از بنیادی‌ترین شئون فرهنگ، ساماندهی، نظم‌بخشی و معنابخشی به زمان است. شیوه شمارش روز و هفته و ماه و سال امری حاشیه‌ای و کم‌اهمیت نیست بلکه یکی از ساختارهای پایه است که فرهنگ از خلال آن ما را می‌سازد روال و ریتم زندگی ما درک ما از اهمیت و معنای چیزها و رویدادها درک ما از هویت و تلقی ما از مبدأ و مقصد و مسیر زندگی از جمله مواردی است نظم گاه‌شمارانه در شکل‌دادن به آن تأثیر قطعی دارد.

به‌همین دلیل است که گاه‌شماری در سطوح مختلفش همواره میدان منازعه‌های هویتی و تمدنی بوده است. تلاش ناکام پهلوی برای تبدیل سال‌شماری هجری به‌تاریخ مجعول شاهنشاهی یا تلاش شکست‌خورده ژاکوب‌‌های فرانسوی بر جایگزینی تقویم انقلابی که در آن روزهای هفته به‌جای 7، ده روز بود نمونه‌هایی آشنا از این منازعات است. در هر دو مورد تلاش برای تغییر نظم زمانی هدفی جز قطع پیوند از سنت دینی اسلامی و مسیحی نداشت.

اساساً هفته تا حد زیادی درونمایه‌ای دینی و الهیات دارد و این تبار دینی نه‌تنها در آیین‌های اساطیری بابلی و مصری و رومی که در آموزه ادیان ابراهیمی بارز و واضح است. نظم 6 روزهای هفته کنایتی از مضمون رمزآلود خلق در شش روز یا نشئه یا مرحله و استوای بر عرش در روز هفتم است که در عهدین و قرآن به آن اشاره شده‌است روزهای معمولی هفته که البته هر یک معانی دلالت‌ها و سنن و مستحبات خاص خود را دارند در نهایت به‌روز مقدس (Holyday) ختم می‌شوند که نقطه غایی نظم مناسکی هفته است و با فرایض و حتی مقررات و منهیات خاص دینی نشانه‌گذاری شده‌است. این منهیات در شریعت موسوی حاد و شدید است و نهایتاً به ابتلای قوم بدل می‌شود ولی در شریعت سمحه و سهله مصطفوی به نهی از بیع و تجارت در زمان برگزاری نماز جمعه محدود شده اما باز هم وجود دارد.

در سنت اسلامی هفته با شنبه آغاز و به جمعه ختم می‌شود هر روز آداب و اعمال خاص خود را دارد و نهایتاً جمعه روز مشخص عبادی و مدنی اجتماع اسلامی است. این مسأله جدا از وجوه نفس‌الامری و تکوینی، جنبه هویتی پررنگی نیز در تمایز ملت اسلام از سایر ادیان و ملل دارد دستکاری در این تنظیم زمانی خواه ناخواه با تبعات و دلالت‌های مهم فرهنگی و تمدنی همراه است. به‌نظر می‌رسد اهمیت چنین کاری شاید یکی دو پله از تغییر خط و زبان در دگرگون کردن فرهنگ عمومی کمتر باشد و تبعات و نتایج آن خصوصاً در بلندمدت خود را نشان خواهد داد. اما چه ضرورتی این جراحی فرهنگی را در ذهن بخشی از تصمیم‌گیران موجه ساخته‌است؟

از جمعیت 24 میلیونی شاغلین در کشور ما چه تعدادی از افراد به‌طور مستقیم درگیر تعاملات تجاری مالی و بانکی بین‌المللی هستند؟ صد‌هزار نفر؟ دویست‌هزار نفر؟ پانصد‌هزار نفر؟ من به این آمار دسترسی ندارم و نمی‌دانم اساساً تخمینی از آن وجود دارد یا نه اما حتی اگر عدد نامحتمل یک میلیون نفر از شاغلان را در نظر بگیریم سهمی کمتر از پنج درصد از نیروی کار ایران را به‌خود اختصاص می‌دهد. تازه ما در اینجا مخرج کسر را فقط شاغلان قرار دادیم و با افزودن دانش‌آموزان و دانشجویان که فعالیت‌شان هیچ ربطی به تعاملات بین‌المللی ندارد سهم این بخش کمتر هم می‌شود. 

چرا باید برای تسهیل و توسعه عملکرد چنین کسر کوچکی از نیروی انسانی کشور دست به جراحی فرهنگی مهمی بزنیم؟ آیا راهکار دیگری برای تدارک مشکل آنها وجود ندارد؟ اساساً شرکت‌های خصوصی چه مانعی در تعریف روزها و ساعات کاری خود به اقتضای فعالیت‌شان دارند؟ بخش عمومی را نمی‌توان با ایجاد شعب و کارکنان کشیک در روزهای تعطیل در خدمت فعالان اقتصادی قرار داد؟ و...

اما پیامدهای فرهنگی که گذشت همه‌ مسأله نیست. تعطیلی شنبه که در فرهنگ عمومی ما با آغاز کردن کار و فعالیت و اراده‌ها و تصمیم‌های جدید قرین است تبعاتی ضد کار و فعالیت خواهد داشت حتی اگر این جراحی نابه‌هنگام در تغییر تصویر و تصور شنبه توفیق یابد، تغییر تلقی عمومی از پنج شنبه به‌عنوان روز نیمه تعطیل یا تق و لق ساده نخواهد بود. همچنان که تلاش مرحوم شهید رجایی در کاستن تعطیلات نوروزی از ۱۴ روز به ۴ روز موفق نبود به این ترتیب در عمل روزهای فعال و سر پای هفته از ۵ روز به ۴ روز یکشنبه تا چهارشنبه کاهش می‌یابد و این در شرایط امروز ما ضربه مهمی به‌کل روال فعالیت و کارهای اقتصادی و اداری و آموزشی کشور است.
 

تاریخ انتشار: 1403/02/31