به گزارش رسانه‌ی فکرت، آیت الله غلامرضا فیاضی، رئیس هیأت مدیره‌ی مجمع عالی حکمت اسلامی، 16 آذر، در دیدار طلاب حوزه‌ی علمیه کرمانشاه، بر ضرورت مطالعه‌ی علوم عقلی پرداخته و کاربرد اساسی آن نسبت به پاسخگویی شبهات اعتقادی یادآور شد.

عضو جامعه مدرسین با اشاره به آیه 122 سوره‌ی توبه ابراز داشت: علامه طباطبایی(ره) درباره فراز «ما كانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنْفِرُوا كَافَّةً» گفتند درست است که این آیه جلمه‌ی خبری است؛ ولی انشائی معنا می‌دهد. چون جبهه، فقط جبهه‌ی نظامی نیست. در جبهه‌ی نظامی اگر دشمن حمله کند، بالاخره تعدادی به فیض شهادت نائل می‌شوند؛ ولی در جبهه‌ی فرهنگی اگر دشمن پیروز بشود- که الان دارند کار می‌کنند- خطر در عقیده اتفاق می‌افتد.

وی ادامه داد: یک وقت پروفسور مولانا را در مؤسسه امام دعوت کرده بودند که می‌گفت «آمریکا در ابتدا، رایانه را فقط به تعداد دانشمندان داخلی خودشان ساخته بود چون می‌دانستند به درد علم می‌خورد.» حال من می‌گویم اینها وقتی دیدند که با این وسیله می‌توانند دین و ایمان را به خطر بیاندازند، آن را تولید عمومی کردند.

پیوستگی فهم عمیق اعتقادات و رفتار دینی 

 عضو هیأت علمی مؤسسه امام خمینی(ره) بر ضرورت علم اندوزی در مسیر فهم عمیق دین تأکید کرد و گفت: همه علما می‌دانند که دین سه بخش است: اعتقادات، احکام و اخلاق. اول اعتقادات بیان شده است. اگر کسی اعتقاداتش درست نباشد، رفتارش هر چه باشد، فایده‌ای ندارد.

استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم با بیان این که تفقه و فهم دین عنایتی الهی به عالمان است، ادامه داد: برخی  تفقه را به معنای یادگیری احکام ترجمه کرده‌اند. این به معنای یادگیری احکام نیست؛ بلکه  تفقه به معنای فهم عمیق در دین است و مهمترین بخش دین اعتقادات است.

وی به تحلیل آیه «تفقه» و کارکرد آن در مسائل اعتقادی پرداخت و عنوان کرد: باید ببینیم چگونه می‌توان در آن(اعتقادیات) تفقه کرد؟ یکی از مهم‌ترین مسائل اعتقادی که فقط با عقل قابل حل است، بحث وجود خداوند است. و قرآن به صورت استفهام انکاری آن را بیان کرده است. مثلا آنجا که می‌فرماید «أَفِي اللَّهِ شَكٌّ فاطِرِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ». 

آیت الله فیاضی در تبیین جنود عقل و جهل ابراز داشت: جهل وقتی مقابل عقل به‌کار می‌رود یعنی حماقت. برای اینکه زندگی انسان‌ها در ابتدا حیوانی است. به تعبیر امام(ره) یعنی حیوان بالفعل هستیم و انسانِ بالقوه. حال چه چیز، این قوه را فعلیت می‌دهد؟ تکلیف! تا تکلیف و ریاضت نباشد این انسان بالفعل نمی‌شود. اگر می‌خواهی انسان باشی، نمی‌توانی هر چیزی را که به دستت رسید، آن را بخوری. 

استفهام‌های انکاری قرآن برای حجیت عقل است

عضو هیأت علمی مؤسسه امام خمینی به نسبت ایمان و عقلانیت اشاره و تصریح کرد: درست است که ایمان یک عمل است و اختیاری است؛ ولی عملی است قلبی و جوانحی. انسان هم می‌تواند خودش را به این حقیقتی که فهمیده، متعهد بداند که به آن مؤمن می‌گویند و می‌تواند به آن فهمش پشت‌پا بزند که در این صورت مؤمن نیست.

وی در ادامه گفت: همه می‌دانیم که خداوند انسان را آفریده است که اشرف مخلوقات شود. قرآن نیز می‌گوید، مگر می‌شود آن کسانی را که کار خوبی انجام دادند با کسانی که جنایت کار هستند، یکسان قرار بدهیم؟! اگر اهل تعقل باشیم این را می‌فهمیم که همه‌ی استفهام‌های انکاری برای حجیت عقل است. یعنی تو خودت عقلت را به کار بیانداز تا بفهمی!

رییس هیأت مدیره مجمع عالی حکمت اسلامی افزود: این عقل هست که اصول اعتقادات به او مربوط است و آنجا جای رجوع به قرآن نیست. عقل است که می‌‌گوید به سراغ قرآن، خدا و پیغمبر برو. با کاری که خواجه نصیر الدین طوسی کرد، کلام، عقلی بیان شد و مطالبی که ملاصدرا در اسفار آورده است، قبل‌تر خواجه آن را در کتاب‌های خودش مثل تجرید و غیره، ذیل الهیات به معنی الاعم آورده است. 

فهم عمیق بدون عقل‌ورزی ممکن نیست

استاد فلسفه مؤسسه امام خمینی(ره) اهمیت علوم عقلی را در شناخت مقام نبوت و امامت مهم برشمرد و عنوان کرد: اگر بخواهیم معرفت به امام و پیامبر پیدا کنیم، باید علوم عقلی را بخوانیم. عالم باید فهم عمیق در اعتقادات پیدا کند و فهم عمیق بدون عقل‌ورزی میسر نیست. از این رو امام(ره) هر وقت درباره‌ی فقه و اصول صحبت می‌کردند، بعدش از فلسفه نیز می‌گفتند. همچنین رهبر انقلاب که صریحا فرموده‌اند که حوزه باید پایگاه علوم عقلی باشد. 

عضو جامعه مدرسین در توصیه ای به طلاب و فضلا گفت: در کنار تحصیل باید در راه تهذیب هم قدم برداریم تا بدترین مردم نشویم. امام خمینی(ره) به صراحت بیان می‌کنند که اگر کسی در حوزه درس می‌خواند و به خوبی، آن را انجام نمی‌دهد، ماندنش در حوزه حرام است.

آیت الله فیاضی در پایان با بیان خاطره‌ای از علامه حسن‌زاده آملی(ره) اظهار داشت: بنابراین عبارت «لیتفقهوا فی الدین» خیلی روشن در اهمیت تحصیل علم و تفقه در دین، سخن گفته و اهمیت آن را از رفتن به جبهه بیشتر می‌داند. خدا رحمت کند آیت الله حسن زاده را که بیان فرمود، ما طلبه‌ها باید دست مردم را ببوسیم چراکه همه‌ی این کارهایی که اینها انجام می‌دهند واجبات کفائی است. از آن کسی که نان درست می‌کند تا آن کسی که انرژی هسته‌ای تولید می‌کند. یعنی اگر آنها این کارها را انجام ندهند ما در حکومت اسلامی باید وابسته به بیگانه می‌بودیم که این درست نبود و اگر آنها می‌خواستند طلبه شوند، بقیه‌ی کارها روی زمین می‌ماند.

گفتنی است، آیت الله فیاضی، رییس هیأت مدیره‌ی مجمع عالی حکمت اسلامی در سفر به استان کرمانشاه با طلاب حوزه‌ی علمیه این استان دیدار و گفت‌و‌گو کرد.

قابل ذکر است، نشست «دفاع عقلانی از دین از بایستگی‌ تا بایسته‌ها» شانزدهم آذر به صورت حضوری و مجازی برگزار شد.

گزارشگر: علی عسگری

تاریخ انتشار: 1402/09/16