رسانه فکرت، بعد از ارتحال علامه مصباح یزدی، رهبر معظم انقلاب اسلامی به مناسبت‌های مختلف و با تعابیری ویژه، از ایشان یاد کردند که نشانگرِ توجه دادن جامعه و نخبگان به میراثِ فکری و شخصیتِ والای این اسلامشناسِ مهذب است. رهبر معظم انقلاب اسلامی در تاریخ 19 دیماه 1399 در کنار شهید فخری‌زاده از آیت‌الله مصباح به عنوان یک «چهره بزرگ علمی» یاد کردند که میراث‌های ارزشمندی را در دستگاه تحت نظرشان باقی گذاشته‌اند و استمرار کار ایشان را خواستار شدند. در حکم انتصاب مدیر و اعضای هیئت امنای مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (19/11/1399) نیز بدین نکته تأکید ورزیدند که «برکات این مؤسسه‌ی مبارک باید بر اساس اهداف ترسیم شده به وسیله‌ی خود آن عالم فقید دنبال شود.» ایشان در سالگرد قیام 19 دی مردم قم (19/10/1400) به جایگاه «غیرت دینی» و نسبتِ آن با «بصیرت» و «عقلانیت» اشاره کردند و ضمنِ تجلیل شخصیت والای امام خمینی، به آیت‌الله مصباح به عنوان «فقیه و فیلسوف معاصر» و «شاگرد شایسته امام» یاد کردند که مانند امام خمینی، به صورت توأمان هم در غیرت دینی و هم در عقلانیت، در اوج بود. در 6/2/1401 در دیدار با جمعی از دانشجویان از آیت‌الله مصباح به عنوان «استادِ فکر» و «راهنما و مرشد در مسائل فکری» یاد کردند که «می‌توانست مرجع و ملجأ باشد.» ناگفته پیداست که مقام معظم رهبری در کاربست واژگان و یادکردِ گذشتگان، دقتی فوقالعاده را به کار می‌گیرند و دقیقاً به همین دلیل، تعابیر مذکور، به مثابه چراغِ راه و فصل‌الخطاب پیرامون قضاوت در مورد شخصیت‌های سیاسی و مذهبی است.

کتاب «عمار انقلاب؛ حیات‌نامه فکری و سیاسی علامه محمدتقی مصباح یزدی، از هنگام تولد تا پیروزی انقلاب اسلامی(1357-1313)» در آستانه سالگرد ارتحال علامه محمدتقی مصباح یزدی، توسط بنیاد تاریخ‌پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی در معرض انتشار قرار می‌گیرد. این اثر به قلم سهراب مقدمی شهیدانی نگارش یافته و در آن برای نخستین‌بار برخی ناگفته‌های تاریخی و اسناد تازه‌یاب منتشر می‌شود که بسیاری از ابهامات تاریخی را حل و فصل می‌کند. رویکرد تبیینی و مستندنگارانه کتاب، موجب آن شده که حیات‌نامه آیت‌الله مصباح یزدی را در دل تحولات تاریخی پیرامونی روایت کند و از این رو، خوانندگان با مطالعه این اثر به اطلاعاتی گسترده دست می‌یابند که آنان را به دل تاریخ پرحادثه دهه چهل و پنجاه خواهد برد. اسناد و ناگفته‌های تاریخی مندرج در کتاب «عمار انقلاب» سرآغازی است بر تحلیل‌های تازه و رهیافت‌های تاریخی جدید پیرامون زندگانی پربار علامه مصباح و تاریخ حوزه و روحانیت در دورانِ معاصر.

این اثر بر پایه برخی اسناد و خاطراتِ دستِ اول انتشار یافته و جز در موارد ضروری، از تحلیل و قلم‌فرسایی خودداری شده است تا مخاطب از دریچه منابع دستِ اول، به مرور زندگی و زمانه علامه مصباح بپردازد. از این جهت، این کتاب می‌تواند منبعی برای تولید آثار تفصیلی و تحلیلیِ بعدی قرار گیرد. علاوه بر اسناد، به جهت تکمیل مباحث و روشن نمودن برخی ناگفته‌ها از زندگی و کارنامه علامه مصباح یزدی، استفاده از محتوای گفتگوهای تاریخی منتشر نشده با برخی شخصیت‌های حوزوی از جمله حضرات آقایان رضا استادی، محمود رجبی، غلامرضا فیاضی، سیدحمید روحانی، حسن منفرد، علی اکبر مسعودی خمینی، علی مصباح و... نیز بر غنای این مجموعه افزوده است.
«عمار انقلاب» به سه تن از اساتید علامه مصباح تقدیم شده است: «تقدیم به امام خمینی، علامه طباطبایی و آیت‌الله العظمی بهجت، که عمار انقلاب پرورش‌یافته مکتب فکری و سیاسی آنان بود.»

کتاب «عمار انقلاب» شامل هشت فصل و بخش ضمائم است. پیش از آغاز فصل نخست، «پیشینه پژوهش» و «گاه‌شمارِ زندگانی آیت‌الله مصباح از تولد تا ارتحال» درج شده است که شامل مروری اجمالی بر زندگانی پرحادثه و خدمات گسترده ایشان است. نظر به اینکه نخستینبار چنین مطلبی منتشر می‌شود، امید است در بازشناسی سیر زندگانی و فعالیت‌های علامه مصباح راهگشای پژوهش‌های بعدی باشد.

فصل اول با عنوان «تولد و تحصیلات» به تحولات زندگانی مرحوم علامه از تولد تا زمان سکونت در قم را در بر می‌گیرد؛ کلیاتی از موقعیت خانوادگی، دوران کودکی، تحصیلات مکتبی و حوزوی در یزد، هجرت به نجف برای تحصیل و بازگشت به ایران و ورود به قم برای ادامه تحصیل، در این فصل آمده است. ضمناً در این فصل به معرفی اساتید، برخی فعالیتهای پژوهشی اولیه ایشان و همچنین جریانات سیاسی حاکم بر کشور نیز به اجمال پرداخته شده است.

فصل دوم «ایده‌پردازی برای اصلاح حوزه و فعالیت‌های پیش از آغاز مبارزه» نام یافته است و بعنوان پیش‌درآمد فعالیت‌های علمی- فرهنگی علامه مصباح مطرح شده است که به مرور تکاپوهای ایشان در جهت اصلاحات ساختاری حوزه در دوران زعامت آیت‌الله العظمی بروجردی و بعد از آن، و نیز به مرور تحولات بعد از رحلت آیت الله العظمی بروجردی و روایت تلاش‌های آیت الله مصباح در ترویج مرجعیت امام خمینی و فراگیری علوم جدید می‌پردازد.

فصل سوم با عنوان «آغاز مبارزات سیاسی» به مبارزات سیاسی ایشان در کنار فعالیتهای علمی و فرهنگی میپردازد. در این فصل به برخی فعالیتهای فکری-سیاسی خاص از جمله تشکیل «گروه ولایت» جهت مطالعه پیرامون ابعاد مختلف «حکومت اسلامی»، ارتباط با هیأتهای مؤتلفه، چاپ، توزیع و امضای اعلامیه‌ها و بیانیه‌های اعتراضی در دفاع از امام خمینی اشاره شده است. در بخش پایانی این فصل به مرور تجارب تشکیلاتی آیتالله مصباح از جمله شکل‌گیری گروه سِرّی یازده نفره پرداخته شده است که نهایتاً به ایجاد جامعه مدرسین فعلی انجامید.

«در سنگر مبارزات نرم» عنوان فصل چهارم است که در آن ضمن پرداختن به برخی اسناد و خاطرات مهم و خواندنی پیرامون فعالیت‌های سیاسی علامه مصباح، به فعالیت‌های فکری و تولیداتِ علمی ایشان، به طور خاص اشاره شده است؛ از نشریه مکتب تشیّع و سالنامه مکتب جعفری تا همکاری در نشریه بعثت و نهایتاً انتشار نشریه مخفیِ «انتقام» که بیت‌الغزلِ فعالیت‌های مطبوعاتی ایشان در ابتدای دهه چهل است. به جهت تناسب موضوع، برخی از مهمترین نوشته‌های ایشان از دهه سی تا پیروزی انقلاب اسلامی، به اختصار در این فصل معرفی شده است که نشانگر اهتمام ویژه ایشان به تولیدات علمی همزمان با تکاپوی سیاسی است و از این حیث، علامه مصباح شخصیتی کم نظیر است که توانسته در هر دو عرصه اجتهاد و جهاد، به طور همزمان به فعالیت بپردازد.

در فصل پنجم با عنوان «فعالیت‌های سیاسی پس از تبعید امام»، به فعالیت‌های سیاسی و مبارزاتی علامه مصباح در دورانِ خفقان‌بارِ بعد از تبعید امام خمینی، اشاراتی شده و ضمن مرور برخی اتفاقات دورانِ زندگانی مخفی چندین ماهه مرحوم علامه، به دستگیری و مواجهه زیرکانه ایشان با بازجوهای سرسختِ ساواک و نهایتاً ناکام گذاشتن آنان در کشف فعالیت‌هایِ انقلابیِ مخفی علیه رژیم، پرداخته شده است.

فصل ششم «حضور در سنگر کادرسازی و مرزبانی عقیدتی» نام یافته که در آن به موضوعاتی متنوع و مهم پرداخته شده است؛ از فعالیّت در شورای مدیریت مدرسه حقانی، تا تأسیس بخش آموزش «مؤسسه در راه حق»، و همچنین مبارزه با جریان‌های التقاطی و نقد آثار دکتر شریعتی، نیز مرور ماجرای اختلاف با شهید بهشتی، فصلی خواندنی و پرحادثه از زندگانی علامه مصباح را روایت کرده است. این فصل به تحولات دهه پنجاه اختصاص یافته که به نوعی، مهمترین و چالش برانگیزترین برهه زندگی ایشان است. در این فصل ضمن بازخوانی فعالیتهای متراکم ایشان در جهت کادرسازی، تمرکز ایشان بر مبارزات فرهنگی و تقابل جریانات انحرافی و التقاطی را مورد اشاره قرار گرفته است و به فراخور موضوع، برخی حساسیت‌های ذهنی و مواضع فکری علامه مصباح با تطبیق بر بعضی مصادیق خارجی مورد بازخوانی قرار گرفته است؛ از ماجرای تبعید برقعی در دوران آیتالله العظمی بروجردی تا موضعگیری در برابر نهضت آزادی، سازمان مجاهدین خلق (گروهک منافقین)، گروهک فرقان، حبیب الله آشوری، جریان سیدمهدی هاشمی، و نحله انحرافی انجمن حجتیه و غیره. همچنین در این فصل روایتی جامع و جدید از مواجهه متفاوتِ آیت الله مصباح و آیت‌الله شهید بهشتی با ماجرای دکتر شریعتی ارائه شده است.

فصل هفتم با عنوانِ «حضور در سنگر مبارزات سیاسی در دهه پنجاه»، به همراهی علامه مصباح با امام خمینی در دورانِ غربتِ مبارزه و مبارزانِ سیاسی اشاره دارد و به نکته‌ها و ناگفته‌های جالبی می‌پردازد که از آن جمله می‌توان به دستخط امام خمینی خطاب به آیت‌الله مصباح در پاسخ به تسلیت نامه ایشان در واقعه شهادت آیتالله سیدمصطفی خمینی اشاره کرد که برای نخستین بار در این اثر منتشر می‌گردد. در این فصل ضمن مرور اسناد مرتبط با حضورِ حساب شده آیت‌الله مصباح در عرصه‌های سیاسی در ماه‌های منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی، برای نخستین‌بار به طور جامع و تفصیلی و مستند به برخی شبهات پیرامون کارنامه سیاسی ایشان پاسخ داده شده است. شبهاتی که اغلب در دهه هفتاد و توسط برخی مخالفان سیاسی و فکری ایشان مطرح شد و آنان با مستمسک قرار دادن برخی وقایع دهه پنجاه، تلاش کردند خدمات علمی و مبارزات سیاسی ایشان را مورد تردید قرار دهند. حسن ختامِ این فصل، بازخوانی نظرات مؤسسه در راه حق، پیرامون قانون اساسی جمهوری اسلامی است که نشانگر پیشگامی متولیان آن و از جمله علامه مصباح در پشتیبانی فکری از نظام سیاسی برآمده از انقلاب اسلامی است.

فصل هشتم و پایانی این اثر به بازخوانی گزیده‌ای از بیانات مقام معظم رهبری پیرامون شخصیت و کارنامه علامه مصباح یزدی اختصاص یافته و نگاهی جامع و جدید پیرامون یک عمر مجاهدت فکری، فرهنگی و سیاسی ایشان به خوانندگان ارائه خواهد داد. تعابیر دقیق و عمیق رهبری معظم انقلاب اسلامی پیرامون مرحوم علامه مصباح، بهترین علامت بر اثباتِ نسبتِ عمیقِ ایشان (در ساحتِ تئوری و تحقق) با حقیقتِ انقلاب اسلامی است و شایسته آن است که این سخنان محور تمام قضاوت‌ها و روایت‌های مرتبط با زندگانی و سیره سیاسی علامه مصباح قرار گیرد.

در بخش ضمائم، متن کامل و تصویر صفحات نخست تمام شماره‌های «نشریه انتقام»، درج شده است. دستنوشته‌های آیت‌الله رضا استادی در پاسخ به پرسش‌های جزئیِ تاریخیِ نگارنده نیز به طور کامل در بخش ضمائم آمده است که حاوی نکاتی خواندنی است. همچنین یادداشت جالب جناب حجتالاسلام والمسلمین محمدجواد حجّتی کرمانی _ به عنوانِ یکی از سرشناس‌ترین منتقدانِ فکری و سیاسی علامه مصباح _ که به مناسبت ارتحال منتشر شده بود، نیز در این بخش بازنشر شده است. علاوه بر موارد پیشگفته، مجموعه پیام‌های تسلیت رجال مذهبی و سیاسی و همچنین وصیتنامه علامه مصباح نیز در بخش ضمائم درج شده است.

«عمار انقلاب» در 824 صفحه وزیری در 500 نسخه توسط بنیاد تاریخ‌پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی انتشار می‌یابد. علاقمندان برای تهیه کتاب به نشانی ذیل مراجعه نمایند: تهران، خیابان دیباجی جنوبی، خیابان شهید تسلیمی، کوچه زاور، کوچه گل (سمت راست)، کوچه دادآفرین، پلاک 6، تلفن  22579192-021. تلفن دفتر قم: 32904231-025.

تاریخ انتشار: 1401/10/12