ویژههای فکرت
مجموعه فکرت درصدد است، مسائل روزِ حوزه اندیشه را با نگاهی جدید و در قالبهای متنوع رسانهای به تصویر بکشد.
آنچه ملاحظه می‌کنید، یادداشتی از فائزه سادات حسینی به بهانه برگزاری مراسم فارغ‌التحصیلی دختران دانشجو در کربلای معلی است؛
هشتم آبان بود که مراسمی به قدرت نور در بین‌الحرمین برگزار شد تا دختران کشورهای اسلامی در آن سوگند وفاداری به وطن ادا کنند. این آیین به دعوت عتبه عباسی و با حضور نزدیک به پنج هزار دانشجوی دختر مسلمان برابر حرم حضرت عباس(ع) برگزار شد؛ مراسمی با شعار «از نور فاطمه(س) جهان را منور می‌کنیم». شاید بتوان گفت عراق با برگزاری چنین مراسمی، بستری جهت تعهدی عمیق و معنوی در میان فارغ‌التحصیلان دختر مسلمان فراهم ساخت تا دانش و ایمان‌شان را در مسیر خدمت به دین، وطن و نظام اسلامی به پیمانی آگاهانه و پایدار بدل کنند.
مراسم فارغ‌التحصیلی«بنات الکفیل»
در عصر پنج‌شنبه پاییزی، هنگامی که خورشید کربلا بر گنبد طلایی حرم حضرت ابوالفضل العباس(ع) می‌تابید، هزاران دختر جوان همچون گل‌هایی در بهار ایمان شکفتند. دختران دانشجوی مسلمان در میان استقبال پرشور مردم از بین‌الحرمین گذشتند؛ گل‌ها و شکلات‌ها از هر سو بر مسیرشان باریدن گرفت و عطر محبت فضا را پر کرد. مراسم فارغ‌التحصیلی «بنات‌الکفیل» در روز ۸ آبان ۱۴۰۳ آیینی بود از پیوند علم با تعهد، دانش با ایمان و جوانی با وطن. تصور کنید حدود پنج هزار بانوی دانش‌آموخته از عراق، سوریه، لبنان، آفریقا و حتی ایران گرد هم آمدند. چشمانی پر از اشک شوق، لبخندهایی از امید و دستانی بر سینه برابر حرم حضرت عباس (ع) سوگند یاد کردند تا دانش خویش را وقف خدمت خدمت به میهن و امت اسلامی کنند.
این صحنه درسی از جامعه‌سازی معنوی است. در جهانی که علم گاه از اخلاق جدا می‌شود، نظام آموزشی عراق با درایتی دینی و بینشی کم‌نظیر نشان داد چگونه می‌توان ایمان را به نیرویی برای خدمت و مسئولیت اجتماعی بدل کرد. برگزاری چنین آیینی در جوار حرم حضرت عباس(ع) که نماد وفاداری و تعهد در ادبیات شیعی است، تلاشی آگاهانه برای پیوند دادن هویت دینیِ دانشجویان با رسالت ملی و انسانی‌شان بود. به‌عبارتی دیگر، عراق از سرمایه‌ی عظیم معنوی خود بهره گرفت تا سوگند فارغ‌التحصیلی را به پیمانی اخلاقی برای خدمت به کشور و امت تبدیل کند؛ الگویی که هم روح را می‌پرورد و هم جامعه را استوار می‌سازد. به این‌ترتیب، هر سوگند زنجیری بود از وفاداری نه زنجیر اجبار بلکه پیوندی از عشق.
سوگند بنات الکفیل؛ فرصت تعمیقِ تعهد ملی
از دیدگاه جامعه‌شناختی چنین آیینی تنها یک سنت مذهبی نیست بلکه الگویی علمی و فرهنگی به‌منظور تقویت سرمایه‌ی اجتماعی و حفظ نخبگان علمی به‌شمار می‌آید. پژوهش‌های متعددی در حوزه‌ی جامعه‌شناسی آموزش عالی و روان‌شناسی سازمانی گزارش می‌دهند سوگندهای جمعی با فعال‌سازی حس تعلق گروهی (Group Belonging) و تعهد روانی(Psychological Commitment) موجب افزایش پایبندی افراد به ارزش‌های مشترک جامعه می‌شوند. این موضوع مرتبط با نظریه‌ی تعهد هنجاری (Normative Commitment) است و بر آن تأکید می‌گردد که با حضور افراد در فضایی جمعی و با بار عاطفی بالا جهت ادای قسم، نوعی هم‌پوشانی بین ارزش‌های شخصی و ارزش‌های سازمان یا کشور حاصل خواهد شد. در نتیجه این مسأله انگیزه‌ی خدمت، از حالت بیرونی (پاداش یا اجبار) به درونی (باور و مسئولیت اخلاقی) و هویت افراد تبدیل می‌شود. چنان‌که در نمونه‌هایی از برگزاری آیین‌های سوگند فارغ‌التحصیلی در نهادهای دولتی یا نظامی کشورهای ژاپن و کره‌جنوبی می‌بینیم، شاخص «تعهد به خدمت ملی» در میان آنان 25 درصد افزایش یافته است. به همین دلیل، مراسم‌های سوگند جمعی می‌توانند در شرایطی که فشارهای اقتصادی یا انگیزه‌های مهاجرت نخبگان افزایش می‌یابد، نقش بازدارنده و امیدبخش ایفا کنند. در این مسیر عراق نیز با برگزاری آیین سوگند «بنات‌الکفیل» نشان داد چگونه می‌توان با بهره‌گیری از نمادهای دینیِ وفاداری و ایثار، حس تعهد مدنی را در نسل دانشگاهی تقویت کرد. پیوند میان علم و ایمان، عقل و احساس، وطن و ارزش‌های معنوی موجب می‌شود دانشجویان افزون بر عرصه تخصص خود، در مسئولیت اجتماعی نیز خود را وامدار کشور و مردم بدانند. این همان نقطه‌ای است که علم، اخلاق و هویت ملی در یک محور مشترک به نام «تعهد» هم‌راستا می‌شوند.
بنات الکفیل؛ الگویی موفق برای ایران
چرا ما ایرانیان با میراث رضوی و فرهنگی بی‌نظیر خود، چنین تجربه‌ای را در حرم مطهر امام رضا(ع) نهادینه نکنیم؟ تجربه‌ی عراق در برگزاری آیین «بنات‌الکفیل» نشان داد که چگونه می‌توان از ظرفیت‌های معنوی برای تقویت هویت ملی و مسئولیت‌پذیری استفاده کرد. آن کشور، با برگزاری مراسمی در جوار حرم حضرت عباس(ع) توانست میان ایمان دینی و تعهد اجتماعی دانشجویان پلی مستحکم بسازد؛ الگویی که می‌تواند برای ایران نیز الهام‌بخش باشد. حرم‌های مطهر تنها مکان‌های زیارتی نیستند بلکه سرمایه‌های فرهنگی و روان‌شناختی‌اند که احساس احترام، تعلق و ایمان را در نسل جوان زنده می‌کنند. وقتی سوگند فارغ‌التحصیلی در چنین فضاهایی ادا شود، پیام اخلاقی از راه پذیرش درونی منتقل می‌گردد.
بنابراین، برگزاری آیینی مشابه با عنوان «قسم رضوی» می‌تواند راهبردی فرهنگی و اجتماعی برای ایران باشد. مدلی که با تکیه بر سرمایه‌ی معنوی حرم امام رضا(ع)، تعهد به خدمت، ماندگاری نخبگان و امید به قوی شدن را در دل جوانان تعمیق کند.
اکنون وقت آن است مسئولان فرهنگی و دانشگاهی از این تجربه‌ی موفق الهام بگیرند تا فارغ‌التحصیلی دختران ایرانی آغاز پیمانی عاشقانه با وطن و ایمان باشد.
تاریخ انتشار: 1404/08/17
- برچسب ها:
- بنات الکفیل
- دختران دانشجو
- کربلا
- فکرت