رسانه فکرت / محمدصادق خرسند

مدتی است است که تشدید مهاجرت نخبگان به‌عنوان یکی از آسیب‌های پیش روی آینده علمی و صنعتی ایران در رسانه‌ها و مجامع دانشگاهی مورد بحث قرار می‌گیرد. گفته‌می‌شود از ١٢٥ نفر دانش آموزانی که در سال‌های گذشته در المپیادهای مختلف علمی، صاحب مقام شده‌اند، ٨٦ نفر در یکی از بهترین دانشگاه‌های آمریکا تحصیل می‌کنند که امید بازگشت آنان به میهن، حداکثر ٣ درصد عنوان گردیده‌است.

بر اساس محاسبات اقتصادی، کشورهای صنعتی و توسعه یافته با جذب هر فرد تحصیل کرده با مدرک فوق لیسانس یا دکتری از کشورهای جهان سوم، یک میلیون دلار سود عایدشان می‌شود.

با ملاحظه موارد فوق، لزوم آسیب شناسی این پدیده منفی بیش از پیش احساس می‌شود. در بررسی‌های انجام شده پیرامون دلایل مهاجرت نخبگان از ایران، عوامل متعددی مطرح‌شده‌اند که می‌توان آنان را در دو دسته درون و برون سیستمی طبقه بندی کرد.

برخی مشکلات درون سیستمی کمبود امکانات لازم برای انجام فعالیت‌های علمی، پایین بودن حقوق، برخوردهای نامناسب مدیریت سیستم، وجود مدیران ضعیف در رأس امور علمی و اجرایی و... و اهم مشکلات برون سیستمی هم وجود فشارهای اجتماعی و فرهنگی، عدم نهادمندی علم، تنش‌های موجود در جامعه، جهانی شدن و تأثیر آن بر مهاجرت نخبگان، وجود انگیزه‌های فردی، ترغیب‌های اجتماعی برای پیشرفت، وجود امکانات فراوان در خارج از کشور و غیره عنوان گردیده‌است.

در مجموع به نظر می‌رسد باید بدون هرگونه افراط و تفریط به مسأله مهاجرت نخبگان، پرداخته شود. باید با یک برنامه مدوّن و جامع، یک راهکار ملی برای برون رفت از آن اتخاذ گردد. راهکاری که در صورت موفقیت می‌تواند تقویت سرمایه اجتماعی نظام و کاهش هزینه‌های جاری را هم به‌دنبال داشته‌باشد.

تاریخ انتشار: 1402/09/15