به گزارش فکرت، دکتر سید محمد حسن جواهری؛ استادیار قرآن پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در جلسه آکادمی اخلاق‌پژوهی روش‌مند در خصوص مراحل نزول آیات احکام حجاب مطالبی را عنوان کرد.

اگر بتوانیم حکم حجاب را به‌طور شفاف از آیات قرآن استفاده کنیم خواهیم توانست جامعه را قانع کنیم به‌خصوص جامعه مسلمان اعم از شیعه و سنی چون قرآن کتاب مشترک است. در فقه و حقوق هم اولین منبع استخراج احکام فقهی و حقوقی قرآن است، بنابراین اولین گام این است که آیات را به‌درستی متوجه شویم. بسیاری از شبهاتی که مطرح شده با بررسی آیات حجاب آن بر طرف می‌شود. معمولاً قرآن کلی وارد می‌شود اما در برخی آیات به‌صورت جزئی و دقیق معنا شده است و حکم حجاب از این قسم است و این دلیلی است بر اهمیت این حکم.

نکته‌ی دیگر حکم حجاب با تأخیر نازل شد. ما باید دلیل تأخیر آیات و حکم حجاب را پیدا کنیم. دلیل تأخیر می‌تواند شاهدی بر اهمیت آن باشد. در حکم حجاب شبهاتی مطرح می‌شود مثلاً می‌گویند نماز با اهمیت‌تر از حجاب است اما حکومت اسلامی نسبت به نماز تعقیب و الزامی ندارد. اما در خصوص حجاب قوانینی وجود دارد که خودش را مستلزم این می‌داند که اجرا کند و تفاوتش در همین مورد است.

بعضی از احکام یک‌باره نازل شدند اما بعضی‌ها به‌خاطر شرایط اجتماعی که وجود داشت به‌مرور نازل شد. مثل منع خوردن شراب به‌تدریج نازل شد. حکم حجاب هم به‌دلیل اهمیت آن در سه یا چهار مرحله نازل شد، در مرحله مقدماتی نهادینه کردن عفاف و حیا بود که 14 الی 15 سال طول کشید، در سال 4 الی 5 بود که اولین آیات حجاب نازل شد. آیات ابتدایی حجاب در سوره نور است آیات 30، 31؛ ابتدا مردان را خطاب قرار می‌دهد و توصیه می‌کند که چشمان خود را درویش کنند و پاک‌دامنی کنند و در آیه بعد به زنان مؤمن می‌گوید چشم‎چرانی و پاک‌دامنی کنند. از آیه 31 به‌بعد احکام اختصاصی بانوان شروع می‌شود.

در آیه 31 سوره نور خدای متعال به چیزی که بر روی سر (لچک) بسته شده است اشاره می‌کند آن چیزی که روی سر بسته‌اید طوری بسته شود که کامل پوشانده شود. در قسمت بعدی آیه، محارم مشخص می‌شود که حضور بدون حجاب پیش آن‌ها مشکلی ندارد و همچنین در کنار اطفال و کسانی که از لحاظ عقلی ضعیف هستند هم بدون حجاب بودن به‌شرط عفت مشکلی ندارد. خداوند در پایان آیه می‌فرماید: کاری هم نکنید که بفهمند شما  زینت دارید. (به زنان می‌گوید)

در بین خانم‌ها زنان مسن هم داریم که طبق آیه 31 سوره باید حجاب داشته‌باشند که حجاب برای آن‌ها سخت بود، در ادامه در آیه 60 سوره نور تخفیف به این زنان سالمند داده شد و فرمودند نیازی نیست که حجاب نداشته‌باشند و مشروط به این است که زیورآلات خودشان را نشان ندهند و با زیور آلات به‌سمت جاهلیت نروند. اینها نباید با آرایش و زیورآلات خودآرایی کنند و مشروط به این قید حجاب برای آن‌ها الزامی نیست.

نکته‌ایی در این آیه وجود دارد که از آن غفلت شده است که باید توضیح داده شود و آن هم این است که اگر این شرایط را نداشته‌باشند آیا حجاب برایشان بهتر است یا نداشتن حجاب، یعنی به‌جای حجاب عفت بورزند. حجاب و عفاف لازم و ملزوم همدیگر هستند که بسیار مهم هستند، حجاب و پوشش را باعث دست یافتن به عفاف می‌دانند.

حجاب ابتدایی، مرز عفت است و مرز اولیه آن حجاب است و بی‌حجاب ابتدای مرز بی‎عفتی است و دلیل آن هم این است وقتی خداوند متعال می‌فرماید خانم‌های سال‌مند با قید شرایط مشکلی ندارد حجاب را کنار بگذارند به این نکته اشاره می‌شود که عفت نگه‌داشتن بهتر از حجاب است.

حجاب کامل 2 الی 3 سال طول کشید. برای نازل شدن حجاب کامل نیاز به مقدماتی هست. بعد از این‌که حجاب کامل نازل شد لازم بود آن حجاب ابتدایی برای حجاب کامل استفاده شود و سود برده شود. آیه 6 سوره احزاب حکم حجاب این بود که زنان پیامبران، مادران امتند و مردم باید به زنان پیامبر مادر می‌گفتند البته احکام مادر پیاده نمی‌شد اما آیه در شأن مادری بودن بود. بعد در آیه 32 احزاب اشاره شده است که ای زنان پیامبر شما مثل زنان دیگر نیستید. در آیه 33 حکم جدیدی آمد و و خطاب به زنان پیامبر فرمود در خانه بمانید و بیرون نروید و بعد از اینکه این آیه آمد حمام و دستشویی در خانه درست کردند تا زنان پیامبر از خانه بیرون نروند.

در ادامه یک امتیاز دیگر به آن‌ها داده شد و قبل از اینکه آیه حجاب کامل نازل شد، آیه 53 احزاب دستور آمد اگر خواستید داد و ستد کنید نباید با مردم نامحرم چشم در چشم شوید و باید از پشت پرده انجام دهند. (اوج عظمت زنان پیامبر را نشان‌می‌دهد و آن هم این است که اصلاً با مردان رو در رو نشوند)

در ادامه زمینه آماده شد تا حجاب نهایی نازل شود و آن هم آیه 59 سوره احزاب است. نکته که باید ذکر شود بیشتر زنان با این پوشش از یک امتیاز و قاعده مهم برخوردار می‌شوند و این زن شناخته می‌شود و دیگر اذیت نمی‌شد و این قاعده در مورد حجاب ابتدایی نبوده و هر چقدر حجاب ابتدایی هم از این قاعده بی‎بهره نیست اما کسی که به‌دنبال فایده کامل است باید به سراغ این آیه بروند بنابراین این یک حکمت غالب است و اگر زنان این‌طور بیرون بیاییند دیگر مرود تعرض قرار نمی‌گیرند. (حجاب کامل و بیشتر از دوره حجاب ابتدایی، حجابی که برای زنان پیامبر نازل شد)

نکته مهمی در آیه 59 سوره احزاب نهفته شده است و آن هم این است که حجاب را به‌طور کامل بیان کرده است. در آیه 59 اشاره شده است که باید زنان پیامبر را به‌عنوان الگو قرار دهند و همچنین نحوه کامل پوش بیان شده و این حجاب را بالاتر از حجاب زمان ابتدایی طبقه اشراف می‌داند.

تاریخ انتشار: 1401/09/14